Η δημοκρατία στην Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο λειτουργεί με προβληματικό τρόπο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ωστόσο, παρατηρείται μια αξιόλογη πνευματική άνθηση και μια προσπάθεια να βελτιωθεί το πολιτικό σύστημα.
Ο ηγέτης της Ένωσης Κέντρου (Ε.Κ.) Γεώργιος Παπανδρέου κηρύσσει αγώνα εναντίον του κομματικού κράτους και τάσσεται υπέρ της πολιτικής αλλαγής, ενώ το 1963 οι παρακρατικές οργανώσεις, που δηλητηριάζουν την πολιτική ζωή της χώρας, δολοφονούν τον βουλευτή του αριστερού κόμματος της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη.
Το 1964 η Ε.Κ. κερδίζει τις εκλογές αλλά έναν χρόνο αργότερα η ανάμειξη του βασιλιά στη διακυβέρνηση της χώρας οδηγεί τον πρωθυπουργό Παπανδρέου σε παραίτηση. Ακολουθεί πολιτική αστάθεια με αλλεπάλληλες αλλαγές κυβερνήσεων και έξαρση της δράσης των παρακρατικών οργανώσεων.
Τελικά τα κόμματα συμφωνούν να γίνουν νέες εκλογές τον Μάιο του 1967. Όμως αυτές οι εκλογές δεν πρόκειται να διεξαχθούν ποτέ.
Η επιβολή της δικτατορίας
Στις
21 Απριλίου 1967 μια ομάδα αξιωματικών με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο εκμεταλλεύεται την πολιτική αστάθεια και καταλαμβάνει με πραξικόπημα την εξουσία. Η δικτατορία θα διαρκέσει λίγο περισσότερο από εφτά χρόνια και θα μείνει στην Ιστορία ως «Επταετία» ή «χούντα των συνταγματαρχών».
Η λέξη «χούντα» είναι ισπανική και δηλώνει μια ομάδα αξιωματικών, οι οποίοι συνωμοτούν για να καταλάβουν την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα.
21 Απριλίου 1967, πρωί. Άρματα μάχης στην πλατεία Συντάγματος...
...μπροστά από τη Βουλή...
...αλλά και στο προαύλιό της
Η δικτατορία επιβάλλεται με τον στρατό, τα όπλα και τη βία. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία καταλύεται και εφαρμόζεται στρατιωτικός νόμος. Αυτό σημαίνει ότι:
1 Καταργείται η Βουλή και απαγορεύεται η λειτουργία των πολιτικών κομμάτων.
2 Καταργούνται τα άρθρα του Συντάγματος που αναφέρονται στα βασικά ατομικά δικαιώματα των πολιτών.
3 Απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις σε δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους.
4 Επιβάλλεται λογοκρισία στον Τύπο και απαγορεύεται η κυκλοφορία της μουσικής, των βιβλίων κλπ. όσων δημιουργών θεωρεί η χούντα αντίθετους με την πολιτική της. Ο έλεγχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει στόχο να φιμώσει την αντίθετη άποψη και να οδηγήσει σταδιακά στην αυτολογοκρισία.
5 Συλλαμβάνονται οι πολιτικοί αρχηγοί, πολιτικά πρόσωπα, άνθρωποι των γραμμάτων αλλά και απλοί πολίτες, γνωστοί για τις δημοκρατικές αντιλήψεις τους. Όσοι θεωρούνται επικίνδυνοι για το καθεστώς διώκονται για τις ιδέες τους και με συστηματικό τρόπο βασανίζονται, φυλακίζονται ή και εξορίζονται σε ξερονήσια του Αιγαίου.
6 Συγκροτούνται ειδικά δικαστήρια (στρατοδικεία), όπου δικάζονται και καταδικάζονται όσοι αντιδρούν στο καθεστώς ή θεωρούνται ύποπτοι, με στόχο να τρομοκρατηθεί ο κόσμος και να αποτραπεί κάθε διάθεσή του για αντίσταση.
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στην αρχή συνεργάζεται με τους πραξικοπηματίες. Αργότερα επιχειρεί να αντιδράσει (Δεκέμβριος 1967), αποτυγχάνει και αναγκάζεται να φύγει από τη χώρα.
Το σύμβολο της χούντας: «Ο
Φοίνικας με τον Στρατιώτη»
Αντιδράσεις και αντίσταση
Καθώς περνάει ο καιρός η σκληρότητα της δικτατορίας γίνεται ολοένα και πιο φανερή. Κάποιοι πολίτες αντιδρούν και οργανώνονται για την ανατροπή της συγκροτώντας
αντιστασιακές οργανώσεις. Άλλοι καταφεύγουν σε χώρες του εξωτερικού και συνεχίζουν από εκεί τον αγώνα για τη δημοκρατία.
Οι αντιστασιακές οργανώσεις ενημερώνουν τη διεθνή κοινή γνώμη με ανακοινώσεις, άρθρα, συνεντεύξεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και έντυπο ενημερωτικό υλικό (αφίσες κ.ά.). Παράλληλα πραγματοποιούν εκδηλώσεις συμπαράστασης, συναυλίες, διαδηλώσεις και επιδίδουν διαβήματα στις ξένες κυβερνήσεις.
Στο εσωτερικό τα πράγματα είναι σαφώς δυσκολότερα. Τον Αύγουστο του 1968 ο Αλέκος Παναγούλης αποπειράται να δολοφονήσει τον αρχιδικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο, ενώ τον Μάιο του 1973 ξεσπά το κίνημα του Ναυτικού, που δείχνει ότι στις ένοπλες δυνάμεις υπάρχουν αξιωματικοί που αντιδρούν στην κατάλυση της δημοκρατίας.
Οι φοιτητές του 1973
Κορυφαία στιγμή αντίστασης, ωστόσο, αποτελούν τα γεγονότα του 1973 που σχετίζονται με το φοιτητικό κίνημα:
Τον Φεβρουάριο τρεις με τέσσερις χιλιάδες φοιτητές καταλαμβάνουν τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και καλούν τον λαό σε αγώνα για τη διεκδίκηση των δημοκρατικών ελευθεριών. Η κατάληψη θα διαλυθεί ύστερα από σοβαρά επεισόδια.
Την ίδια περίοδο οργανώνονται κινητοποιήσεις στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και τα Ιωάννινα.
Τον Νοέμβριο φοιτητές καταλαμβάνουν το Πολυτεχνείο της Αθήνας και τα πανεπιστημιακά κτίρια της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας. Η εξέλιξη των γεγονότων, ειδικά στην Αθήνα, είναι ραγδαία.
Το κτίριο του Πολυτεχνείου τις ημέρες της φοιτητικής εξέγερσης (Νοέμβριος 1973)
Μέσα από το Πολυτεχνείο οι φοιτητές και οι φοιτήτριες δημοσιοποιούν την αντίδρασή τους στη χούντα και διεκδικούν αυθόρμητα και δυναμικά την πτώση της. Λειτουργούν παράνομα
ραδιοφωνικό σταθμό και καλούν όλο τον λαό να παλέψει κατά της δικτατορίας.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου μετατρέπεται τις επόμενες ημέρες σε
εξέγερση και πλήθος κόσμου συγκρούεται με τις δυνάμεις καταστολής. Τα γεγονότα γίνονται γνωστά σε όλο τον κόσμο και επηρεάζουν τη διεθνή κοινή γνώμη εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος.
Φοιτητές και φοιτήτριες διαδηλώνουν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου κατά της στρατιωτικής δικτατορίας (Νοέμβριος 1973)
Η χούντα ανησυχεί και αντιδρά στην εξέγερση χρησιμοποιώντας βία. Μετά τις πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία και τους τραυματισμούς που ακολουθούν, πολλαπλασιάζονται οι ραδιοφωνικές εκκλήσεις για βοήθεια και συμπαράσταση.
Ο στρατός διατάσσεται να χρησιμοποιήσει άρματα μάχης για την
καταστολή της εξέγερσης. Ένα από αυτά τελικά εισβάλλει στο Πολυτεχνείο, προκαλώντας τον θάνατο πολλών φοιτητών και φοιτητριών.
17 Νοεμβρίου 1973: Το άρμα μάχης λίγο πριν εισβάλει στον χώρο του Πολυτεχνείου
Το τέλος της δικτατορίας
Το καθεστώς κλονίζεται και οι δικτάτορες προσπαθούν να στρέψουν την προσοχή του λαού στα εξωτερικά ζητήματα. Οργανώνουν πραξικόπημα στην
Κύπρο και ανατρέπουν τον πρόεδρο της χώρας αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
Η
Τουρκία βρίσκει την ευκαιρία να
εισβάλει στο νησί (Ιούλιος 1974), ενώ η χούντα της Ελλάδας αποδεικνύεται τελείως ανέτοιμη να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Επικρατεί χάος και η δικτατορία καταρρέει.
Τον ίδιο μήνα καλείται ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, που ζει στη Γαλλία, να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Εγκαθιδρύεται η
Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, σχηματίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητας, απελευθερώνονται οι πολιτικοί κρατούμενοι, επιστρέφουν οι εξόριστοι και δίνεται γενική
αμνηστία.
Δείτε στη συνέχεια
ΑφιερώματαΔικτατορία 1967-1974
