Τα θηλυκά σε -υς

Λίγα και αρχαιόκλιτα!

1 Η ισχύς θέλει όμικρον στη γενική του ενικού και προσοχή στον πληθυντικό:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

ισχύς
ισχύος
ισχύ

οι
των
τις

ισχύες*
ισχύων
ισχύς

(*)

Πολλές φορές αναφέρεται λανθασμένα ως «ισχείς»

Κλητική πληθυντικού: ισχύες

Με παρόμοιο τρόπο κλίνεται, χωρίς πληθυντικό βέβαια, και το όρος Όθρυς:

• η Όθρυς, της Όθρυος, την Όθρυ

2 Η δρυς έχει τις ίδιες καταλήξεις, μόνο που κατεβάζει τον τόνο στις δύο γενικές:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

δρυς
δρυός
δρυ

οι
των
τις

δρύες
δρυών
δρυς

Κλητική πληθυντικού: δρύες

3 Η μάρτυς (της μάρτυρος) εμφανίζεται ολοένα και πιο σπάνια στον λόγο μας.

Στη θέση της συναντούμε τον τύπο «μάρτυρας» που έχει τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας.

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό

Τα αρσενικά σε -ους

Λίγα και καλά!

Αυτά τα όμορφα ουσιαστικά κλίνονται με τον ίδιο τρόπο στον ενικό αριθμό, αλλά στον πληθυντικό διαφοροποιούνται.

1 Ο παππούς σχηματίζει τον πληθυντικό όπως ο μπαμπάς. Έχει κι αυτός δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: παππ-ούς, παππ-ού

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: παππούδ-ες, παππούδ-⁠ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

παππούς
παππού
παππού

οι
των
τους

παππούδες
παππούδων
παππούδες

Με παρόμοιο τρόπο κλίνεται και ο προπάππους, μόνο που στον πληθυντικό μετακινεί τον τόνο:

• ο προπάππους, του προπάππου
• οι προπαππούδες, των προπαππούδων

Παππούς

2 Ο πλους σχηματίζει τον πληθυντικό του με διαφορετικό τρόπο:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

πλους
πλου
πλου

οι
των
τους

πλόες
πλόων
πλόες

Έτσι κλίνονται, αλλά χωρίς πληθυντικό, και τα αρσενικά:

• Ιησούς
• νους
• ρους

3 Τα παροξύτονα που έχουν ως δεύτερο συνθετικό τον πλου σχηματίζουν τον πληθυντικό όπως οι δρόμοι:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

απόπλους
απόπλου
απόπλου

οι
των
τους

απόπλοι
απόπλων
απόπλους

Έτσι κλίνονται τα αρσενικά:

• ανάπλους, απόπλους
• διάπλους, κατάπλους
• παράπλους, περίπλους

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: min.news, hellenicnavy608@youtube

Τα θηλυκά σε -ω

Λίγα και στον ενικό

Ηχώ

Αυτά τα θηλυκά δε σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό. Επίσης, τα περισσότερα είναι γυναικεία ονόματα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

Αργυρώ
Αργυρώς
Αργυρώ

—
—
—

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά:

• ηχώ
• μπάμπω (βάβω)
• πειθώ, πονήρω
• τρελέγκω, τρελοκαμπέρω
• φειδώ

Και πολλά κύρια ονόματα:

• Αννιώ, Αργυρώ, Αργώ
• Βαγγελιώ, Βάσω
• Γκόλφω, Γωγώ
• Δέσπω, Διαμάντω, Διδώ
• Ερατώ, Ζαχάρω, Ηρώ, Θεανώ
• Ιεριχώ, Ιώ
• Καλυψώ, Κλειώ, Κρινιώ, Κρυστάλλω
• Λέγκω, Λενιώ, Λητώ
• Μαντώ, Μάρω, Μέλπω, Μυρτώ
• Ρηνιώ
• Σαπφώ, Σμάρω (Σμαρώ)
• Φιλιώ, Φρόσω
• Χάιδω

Παλαιότερη μορφή γενικής

Όταν χρησιμοποιούνται σε λόγο με επίσημο ύφος, μερικά οξύτονα σε -ώ σχηματίζουν τη γενική με την αρχαία κατάληξη -ούς:

• η αξία της φειδούς
• η δύναμη της πειθούς
• το φαινόμενο της ηχούς

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: youtube@homerevise1, SocratesPosters@facebook

Τα θηλυκά σε -ού

Οξύτονα και ανισοσύλλαβα

Αλεπού

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα θηλυκά, έχουν δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: αλεπ-ού, αλεπ-ούς

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: αλεπούδ-ες, αλεπούδ-⁠ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

αλεπού
αλεπούς
αλεπού

οι
των
τις

αλεπούδες
αλεπούδων
αλεπούδες

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά:

• κουρελού, λουλουδού
• μαϊμού, μπουμπού, μπουρού
• φουφού, ψειρού  

Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται ακόμη:

α) Τα κύρια ονόματα σε -ού. Συνήθως τα συναντούμε μόνο στον ενικό αριθμό:

• Κολοκυνθού, Λουλού, Μαριλού
• Ραλλού, Ψαρού

β) Τα θηλυκά κάποιων ανισοσύλλαβων αρσενικών που λήγουν σε -άς, -ές και -ής:

• δουλευταρού, μυλωνού, περιπτερού
• γλεντζού
• καφετζού, κοπανατζού, ψιλικατζού

γ) Το θηλυκό των επιθέτων σε -άς, -ού, -άδικο και -ής, -ού, -ίδικο:

• υπναρού, πολυλογού
• γκαφατζού, πλακατζού

Κουρελούδες

Άκλιτα θηλυκά σε -ου

Όλα τα γυναικεία επώνυμα (με ή χωρίς τόνο στο -ου) είναι άκλιτα:

• Άννα Παπαγεωργίου
• Βάσω Κρητικού
• Κατερίνα Νικολαΐδου
• Λίζα Οικονόμου
• Μαρία Βασιλειάδου
• Χαρά Φωτοπούλου

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: myslivost.blogspot.com, synchronia.gr

Τα αρσενικά σε -ές

Οξύτονα και ανισοσύλλαβα

Κεφτέδες

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα αρσενικά, έχουν δύο θέματα:

Ένα για τις πτώσεις του ενικού αριθμού: κεφτ-ές, κεφτ-έ

Και ένα για τις πτώσεις του πληθυντικού: κεφτέδ-ες, κεφτέδ-⁠ων

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

ο
του
τον

κεφτές
κεφτέ
κεφτέ

οι
των
τους

κεφτέδες
κεφτέδων
κεφτέδες

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• αμανές
• βαλές, βερεσές, βουτυρομπεμπές
• γιεγιές, γλεντζές
• καναπές, καφές, κουραμπιές
• λεβιές, λεκές
• μεζές, μενεξές, Μικές, μπουφές
• ναργιλές, ντενεκές
• πανσές, πελτές, πουρές
• ρουμπινές
• τζερτζελές, τσελεμεντές
• φερετζές, φιδές, φιλές, φραπές
• χαβαλές, χαφιές

Και όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• κολοκυθο-κεφτές, ουζο-μεζές
• σκουπιδο-ντενεκές

Καφές

Τα ελάχιστα παροξύτονα

Τα παροξύτονα σε -ες είναι ελάχιστα και σχηματίζουν τον πληθυντικό σε -ηδες:

• κόντες → κόντηδες
• λεβάντες → λεβάντηδες
• πουνέντες → πουνέντηδες

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: petros-syrigos.com, healthview.gr

Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη

Προσοχή στον πληθυντικό!

Τα περισσότερα θηλυκά σε -η λήγουν σε -ση, -ξη, -ψη.

Φύση

Ο πληθυντικός τους δε σχηματίζεται με τη σύγχρονη κατάληξη «-⁠ες», όπως στα υ­πό­λοι­πα θηλυκά σε -η, αλλά με την αρχαία κατάληξη «-⁠εις»:

• η γνώμη → οι γνώμες
• η γνώση → οι γνώσες γνώσεις

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

γνώση
γνώσης
γνώση

οι
των
τις

γνώσεις
γνώσεων
γνώσεις

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• βάση, βλέψη, βράση
• γεύση, δόση, δράση, δύση
• θέση, θλάση, θλίψη, θραύση
• κάμψη, κλήση, κλίση, κρίση
• λάμψη, λέξη, λήξη, λύση
• όψη
• παύση, πράξη, πτήση, πτώση
• στάση, στρώση, σχάση, σχέση
• τάξη, τάση, τήξη, τύψη
• φάση, φράση, φύση
• χρήση, ψύξη

Μετακίνηση τόνου

Στα προπαροξύτονα, που είναι και τα περισσότερα, ο τόνος κατεβαίνει μία θέση σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

διαφήμιση
διαφήμισης
διαφήμιση

οι
των
τις

διαφημίσεις
διαφημίσεων
διαφημίσεις

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• ανακάλυψη, άνεση, απάντηση
• γέννηση, διάκριση
• είδηση, έκρηξη, έκταση, εξαίρεση
• ίωση, κίνηση, λοίμωξη
• μετάφραση, μέτρηση, μίμηση
• όαση, οδήγηση, όρεξη, όσφρηση
• παράσταση, πρόσθεση, πρόταση
• ρύθμιση, ρύπανση
• σύγκρουση, συζήτηση, συνέντευξη
• ταξινόμηση, τηλεόραση
• υπενθύμιση, υπόθεση, υπόσχεση
• φόρτιση, χρέωση

Φόρτιση

Ειδικές περιπτώσεις

α) Η βρύση και η μέση σχηματίζουν τον πληθυντικό όπως τα απλά θηλυκά σε -η:

• η βρύση → οι βρύσες
• η μέση → οι μέσες

β) Κάποια θηλυκά σε -η, αντίθετα, κλίνονται σαν να έληγαν σε -ση, -ξη, -ψη:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
την

πόλη
πόλης
πόλη

οι
των
τις

πόλεις
πόλεων
πόλεις

Έτσι κλίνονται τα θηλυκά:

• γύρη, δύναμη, έπαυλη
• καμηλοπάρδαλη, κύστη
• λεοπάρδαλη
• πανήγυρη, πίστη, πόλη  
• σίκαλη, τίγρη, ύβρη

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• ιππο-δύναμη, υπερ-δύναμη
• μεγαλού-πολη, μητρό-πολη

Και μόνο στον πληθυντικό:

• οι Άλπεις
• οι Άνδεις

Λεοπάρδαλη

Παλαιότεροι τύποι

α) Σε κάποιες εκφράσεις έχει καθιερωθεί η αρχαιόμορφη γενική σε -εως: εξ αποστάσεως, σχέδιο πόλεως  

β) Πιο σπάνια μπορεί να συναντήσουμε και την αρχαιόμορφη ονομαστική σε -ις: η δύναμις, η κυβέρνησις, η πόλις

Ορθογραφία

Τα περισσότερα από αυτά τα όμορφα θηλυκά παράγονται από ρήματα. Αυτό, βέβαια, μας βοηθά και στην ορθογραφία:

• πρόσθεσα → πρόσθεση
• ξενάγησα → ξενάγηση
• γέμισα → γέμιση
• έλυσα → λύση
• απέδειξα → απόδειξη

Απόδειξη

• άνοιξα → άνοιξη
• έστρωσα → στρώση
• κατέρριψα → κατάρριψη
• μεταχειρίστηκα → μεταχείριση

Και λίγη εξάσκηση

Πατήστε στις εικόνες και ελέγξτε τις γνώσεις σας:

α β γ δ

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: violina48@youtube, kouiz.gr, thetechwire.com, pxfuel.com, tovima.gr
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: inschool.gr

Τα ουδέτερα σε -μα

Όμορφα και ανισοσύλλαβα

Αυτά τα ουσιαστικά, όπως όλα τα ανισοσύλλαβα ουδέτερα, έχουν δύο θέματα:

Το ένα σχηματίζει τις όμοιες πτώσεις του ενικού: χρώμ-α

Το άλλο σχηματίζει τη γενική του ενικού και όλες τις πτώσεις του πληθυντικού: χρώματ-ος, χρώματ-α, χρωμάτ-ων

Χρώματα

Αυτό το δεύτερο θέμα χρησιμοποιείται κατά κανόνα και για τον σχηματισμό νέων (παράγωγων ή σύνθετων) λέξεων: χρωμ-⁠ο-⁠σαμπουάν, χρωματ-ίζω, χρωματ-⁠ο⁠-⁠πωλείο

Επίσης, στη γενική του πληθυντικού ο τόνος κατεβαίνει στην παραλήγουσα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

χρώμα
χρώματος
χρώμα

τα
των
τα

χρώματα
χρωμάτων
χρώματα

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ουδέτερα:

• άγγιγμα, άθλημα, αίμα, αίνιγμα
• βήμα, γεύμα, γράμμα
• δείγμα, δέρμα, δημοσίευμα
• θέμα, θύμα, ίδρυμα
• κέρμα, κλάμα, κτήμα, κύμα
• μηχάνημα, νόμισμα, όχημα
• πάτωμα, πείσμα, πρόβλημα
• ρέμα, ρεύμα, ρόφημα
• σήμα, στόμα, συγκρότημα, σύρμα
• τέρμα, τμήμα, τρακάρισμα
• ύφασμα, φράγμα
• χρήμα, χώμα, ψέμα

Όλα τα σύνθετα που σχηματίζουν:

• αγρό-κτημα
• χαρτο-νόμισμα

Και μόνο (ή συνήθως) στον πληθυντικό:

• απομνημονεύματα, απορρίμματα
• βουτήματα, γεράματα, καμώματα
• μικροκύματα, μικροπρά(γ)ματα
• παντρολογήματα, τρεχάματα
• χαιρετίσματα

Φράγμα

Παρατήρηση

Στα προπαροξύτονα, που είναι και τα περισσότερα, ο τόνος μετακινείται και αλλού: στη γενική του ενικού και στις όμοιες πτώσεις του πληθυντικού.

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

μηχάνημα
μηχανήματος
μηχάνημα

τα
των
τα

μηχανήματα
μηχανημάτων
μηχανήματα

Αυτό όμως είναι αναμενόμενο, εφόσον οι συλλαβές πριν την προπαραλήγουσα δεν τονίζονται ποτέ:

• το μηχάνημα → του μηχάνηματος μηχανήματος
• το μηχάνημα → τα μηχάνηματα μηχανήματα

Γεωργικό μηχάνημα

Ειδική περίπτωση

Το γάλα δεν είναι θηλυκό, παρόλο που λήγει σε -α. Κλίνεται όπως τα ουδέτερα σε -μα:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

το
του
το

γάλα
γάλατος
γάλα

τα
των
τα

γάλατα
γαλάτων
γάλατα

Σε κάποιες εκφράσεις, ωστόσο, έχει καθιερωθεί η αρχαιόμορφη γενική γάλακτος: σοκολάτα γάλακτος  

Ορθογραφία

Πολλά από τα ουδέτερα σε -μα παράγονται από ρήματα. Αυτό, βέβαια, μας βοηθά και στην ορθογραφία:

1 Τα ουδέτερα από ρήματα που λήγουν σε «-⁠ίζω» κρατούν το γιώτα της κατάληξης:

• βουρτσίζω → βούρτσισμα
• μαυρίζω → μαύρισμα

Βούρτσισμα

Αυτό συμβαίνει και με τις εξαιρέσεις:

• αθροίζω → άθροισμα

2 Τα ουδέτερα από ρήματα που λήγουν σε «-⁠ώνω» κρατούν το ωμέγα της κατάληξης:

• κατορθώνω → κατόρθωμα
• οργώνω → όργωμα

3 Τα ουδέτερα από ρήματα που λήγουν σε «-⁠πω», «-βω», «-φω», «-πτω» μετατρέπουν τα π, β, φ, πτ της κατάληξης σε μ:

• βλέπω → βλέπμα βλέμμα
• ράβω → ράβμα ράμμα
• γράφω → γράφμα γράμμα
• καλύπτω → κάλυπτμα κάλυμμα

4 Τα ουδέτερα από ρήματα της β΄ συζυγίας (-⁠ώ) κρατούν το ήτα που έχει η κατάληξη του αορίστου:

• αδίκησα → αδίκημα
• βοήθησα → βοήθημα
• ξεκίνησα → ξεκίνημα

Και λίγη εξάσκηση

Πατήστε στην εικόνα και ελέγξτε τις γνώσεις σας:

► Η κλίση των ουσιαστικών ► Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ► Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ► Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: thedestinyformula.com, building.govt.nz, gonzalesequipment.com, allthingshair.com
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: inschool.gr