Λίγα και αρχαιόκλιτα!
Αυτά τα όμορφα επίθετα έχουν αρχαία καταγωγή. Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί μαζί τους, γιατί κάποιες πτώσεις είναι πλέον δύσχρηστες ή μας ξενίζουν.
Ευθύς δρόμος
Ειδικότερα:
Τα αρσενικά κλίνονται όπως ο μαθητής στον ενικό αριθμό (αλλά με ύψιλον αντί για ήτα) και όπως οι συγγραφείς στον πληθυντικό.
Τα θηλυκά κλίνονται όπως η πλατεία και δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία.
Τα ουδέτερα κλίνονται όπως το οξύ, που είναι άλλωστε ουσιαστικοποιημένο επίθετο αυτής της ομάδας.
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
ο
του
τον
ευθύς
ευθύ*
ευθύ
οι
των
τους
ευθείς
ευθέων
ευθείς
η
της
την
ευθεία
ευθείας
ευθεία
οι
των
τις
ευθείες
ευθειών
ευθείες
το
του
το
ευθύ
ευθέος
ευθύ
τα
των
τα
ευθέα
ευθέων
ευθέα
(*)
Αλλά και: του ευθέος
Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο ευθύς άνθρωπος, η ευθεία γραμμή, το ευθύ άτομο)
Παρόμοια επίθετα:
- αμβλύς, βραδύς, βραχύς
- δριμύς, ευρύς, θρασύς
- οξύς, ταχύς
Οξύς πόνος
Σύγχρονη χρήση
Τα επίθετα αυτά συνήθως τα συναντούμε μόνο σε κάποιες πτώσεις, και μάλιστα σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης.
Φράσεις με αρσενικά σε -ύς:
- με βραδύ ρυθμό, με ταχύ ρυθμό
- δριμύς χειμώνας
- ευθύς άνθρωπος, θρασύς άνθρωπος
- οξύς πόνος
Φράσεις με θηλυκά σε -εία:
- αμβλεία γωνία, οξεία γωνία
- βραδεία καύση
- προηγείται με βραχεία κεφαλή
- άσκησε δριμεία κριτική
- ευθεία γραμμή
- προϊόντα ευρείας κατανάλωσης
- θρασεία πράξη
- οξεία πνευμονία
- εύχομαι ταχεία ανάρρωση
- δρόμος ταχείας κυκλοφορίας
Φράσεις με ουδέτερα σε -ύ:
- βραχέα κύματα, βραχέα φωνήεντα
- δριμύ ψύχος
- αντιβιοτικά ευρέος φάσματος
Δριμύ ψύχος
Ειδική περίπτωση
Το προπαροξύτονο ήμισυς, ημίσεια, ήμισυ συναντάται επίσης σε συγκεκριμένες φράσεις:
- κατά το ήμισυ
- το έτερον ήμισυ
- η αρχή είναι το ήμισυ του παντός
Ορθογραφία
Στη γενική του ενικού τα αρσενικά και τα ουδέτερα έχουν την κατάληξη -έος. Παράλληλα, όσα επιρρήματα σχηματίζονται από αυτά τα επίθετα λήγουν σε -έως (με ωμέγα).
Αυτό δημιουργεί συχνά μπερδέματα και λάθη, οπότε χρειάζεται προσοχή:
- ενημέρωση του ευρέος κοινού (επίθ.)
- είναι ευρέως γνωστό (επίρρ.)
Και κάτι ακόμη
α) Μερικά επίθετα σε -ύς έχουν προσαρμοστεί περισσότερο στη σημερινή μας γλώσσα:
- ο βαρύς, η βαριά, το βαρύ
- οι βαριοί, οι βαριές, τα βαριά
β) Το επίθετο πολύς κλίνεται με τον δικό του, ξεχωριστό τρόπο:
- ο πολύς, η πολλή, το πολύ
- οι πολλοί, οι πολλές, το πολλά
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: keywestbustour.com, onmed.gr, thescottishsun.co.uk, ertnews.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: keywestbustour.com, onmed.gr, thescottishsun.co.uk, ertnews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου