Προσοχή στα προπαροξύτονα!
Αυτά τα όμορφα θηλυκά θέλουν προσοχή, γιατί κλίνονται όπως τα αρσενικά σε -ος:
- ο ουρανός, του ουρανού, τον ουρανό
η οδός, της οδού, την οδό - οι ουρανοί, των ουρανών, τους ουρανούς
οι οδοί, των οδών, τις οδούς
Πολλά από αυτά φανερώνουν κάποια ιδιότητα, κυρίως επάγγελμα, και τα συναντούμε και σε αρσενικό γένος:
- η βοηθός – ο βοηθός
- η οπαδός – ο οπαδός
- η εκπαιδευτικός – ο εκπαιδευτικός
- η φωτογράφος – ο φωτογράφος
Κάποια άλλα έχουν δημιουργηθεί από το θηλυκό των αρχαιόκλιτων επιθέτων σε -ος -ος -ο:
- η έρημος (εννοείται περιοχή)
- η κάθετος (εννοείται γραμμή)
Σταθερός τόνος
Τα πιο πολλά θηλυκά σε -ος είναι οξύτονα ή παροξύτονα και διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις:
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
η
της
την
οδός
οδού
οδό
οι
των
τις
οδοί
οδών
οδούς
Κλητική: οδέ, οδοί
Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:
- άμμος, άρκτος, αρχηγός, ατραπός
- βάτος, βοηθός, βρεφοκόμος
- γεωπόνος, γιατρός, γνάθος
- δικηγόρος, δοκός, δολοφόνος
- εργολάβος, εφοριακός
- θυρωρός, ιατρός, ιστιοπλόος
- κηπουρός, κιβωτός, κτηνοτρόφος
- λέμβος, νήσος, νόσος
- ξεναγός, οπαδός
- πιλότος, πλίνθος, πολεοδόμος
- ράβδος, σορός, στενωπός
- τάφρος, χρυσοχόος, ψήφος
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:
α) Τα θηλυκά σε -ικός. Κατά κανόνα φανερώνουν το επάγγελμα μιας γυναίκας:
β) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα θηλυκά:
γ) Τα σύνθετα θηλυκά των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:
δ) Τα οξύτονα και παροξύτονα κύρια ονόματα σε -ος. Συναντώνται μόνο στον ενικό αριθμό:
- αισθητικός, ακαδημαϊκός
- δικαστικός, εκπαιδευτικός, ιστορικός
- κριτικός, κωμικός
- μαθηματικός, μηχανικός, μουσικός
- νομικός, ορθοπεδικός, πολιτικός
- στρατιωτικός, φυσικός, χημικός
- οδοντο-γιατρός
- συν-οδός (αερο-συνοδός)
- -βόλος (δισκοβόλος, σφαιροβόλος)
- -γράφος (αρθρογράφος, φωτογράφος)
- -δόχος (καπνοδόχος, ξενοδόχος)
- -δρόμος (παγοδρόμος, ταχυδρόμος)
- -λόγος (αρχαιολόγος, ψυχολόγος)
- -νόμος (κληρονόμος, τροχονόμος)
- -ουργός (δημιουργός, πρωθυπουργός)
- -ούχος (αξιωματούχος, πτυχιούχος)
- -ποιός (ηθοποιός, φαρμακοποιός)
- -τόμος (διχοτόμος, λαιμητόμος)
- -φάγος (βιβλιοφάγος, χορτοφάγος)
- -φόρος (λεωφόρος, ψηφοφόρος)
- Αιδηψός, Αλικαρνασσός, Άνδρος
- Βηρυτός, Γαύδος, Δήλος
- Θάσος, Θεοτόκος
- Ίμβρος, Ίος, Ιωλκός
- Κάσος, Κνωσός, Κύθνος, Κύπρος
- Λεμεσός, Λέρος, Λέσβος, Λήμνος
- Μήλος, Νάξος, Οδησσός
- Πάρος, Πάφος, Πίνδος, Πύλος
- Ρόδος, Σάμος, Σύρος
- Τένεδος, Τήνος, Χίος
Μετακίνηση τόνου
Τα προπαροξύτονα, όπως και κάποια προπαροξύτονα αρσενικά σε -ος, στις δύο γενικές και στην αιτιατική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
η
της
την
παράγραφος
παραγράφου
παράγραφο
οι
των
τις
παράγραφοι
παραγράφων
παραγράφους
Κλητική: παράγραφε, παράγραφοι
Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:
- άβυσσος, απόστροφος, άσφαλτος
- βιβλιοθηκάριος, βιομήχανος
- δήμαρχος, διαγώνιος, διάλεκτος
- έγκυος, επέτειος, έρημος
- ημισέληνος, ήπειρος
- κάθετος, κατακόρυφος, κάτοικος
- οδοντίατρος, όμηρος
- περίοδος, πρόοδος, πύελος
- σύγκλητος, σύζυγος, συνάδελφος
- τήβεννος, τρόφιμος
- υδρόγειος, ύπαιθρος, υπάλληλος
- φιλόλογος, χερσόνησος
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται:
α) Τα σύνθετα που σχηματίζονται από τα προηγούμενα θηλυκά:
β) Τα σύνθετα θηλυκά των οποίων το δεύτερο συνθετικό λήγει σε:
γ) Τα προπαροξύτονα κύρια ονόματα σε -ος. Συναντώνται μόνο στον ενικό αριθμό:
- αντι-δήμαρχος
- συγ-κάτοικος
- τραπεζο-ϋπάλληλος
- -μαχος (σύμμαχος, υπέρμαχος)
- -φωνος (μεσόφωνος, υψίφωνος)
- Αίγυπτος, Αλόννησος, Αμμόχωστος
- Ελαφόνησος, Επίδαυρος
- Ζάκυνθος, Ήπειρος
- Κάλυμνος, Κάρυστος, Κόρινθος
- Μακρόνησος, Μεσόγειος, Μύκονος
- Ναύπακτος, Νίσυρος
- Πελοπόννησος, Πέραμος, Πέργαμος
- Σέριφος, Σίκινος, Σκόπελος
- Τένεδος, Φολέγανδρος, Ψέριμος
Η κλητική
Όπως και στα αρσενικά σε -ος, η κλητική μερικές φορές λήγει σε -ο: άμμο, Κύπρο
Εξάσκηση
Πατήστε στις εικόνες και ελέγξτε τις γνώσεις σας:
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: centerwebtv@youtube, currentschoolnews.com, pixels.com, phile.news
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: inschool.gr
ΕΙΚΟΝΕΣ: centerwebtv@youtube, currentschoolnews.com, pixels.com, phile.news
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: inschool.gr