Αυτά τα επίθετα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.
Μερικά τα συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης:
ο Μέλας Δρυμός, ο μέλας ζωμός
(του μέλανος, τον μέλανα)
ο πανδαμάτωρ χρόνος
(του πανδαμάτορος, τον πανδαμάτορα)
ο φέρελπις νέος
(του φερέλπιδος, τον φέρελπι — οι φερέλπιδες, των φερέλπιδων ή φερελπίδων)
το απολωλός πρόβατο
(του απολωλότος — τα απολωλότα, των απολωλότων)
Επίσης:
ο σιδηρούς σταυρός
(του σιδηρού, τον σιδηρούν — οι σιδηροί, των σιδηρών)
η σιδηρά κυρία
(της σιδηράς, τις σιδηρές)
το σιδηρούν παραπέτασμα, το σιδηρούν προσωπείο
(του σιδηρού — τα σιδηρά, των σιδηρών)
Άλλα χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά, δηλαδή έχουν ουσιαστικοποιηθεί:
η αστερόεσσα
(από το αρχαίο επίθετο «αστερόεις, -εσσα, -εν»)
ο βραδύνους, ο κρυψίνους
(του βραδύνου, τον βραδύνου — οι βραδύνοες, των βραδυνόων)
Η σημαία των ΗΠΑ ονομάζεται «αστερόεσσα», δηλαδή «έναστρη»
Ειδική περίπτωση
Το αριθμητικό επίθετο ενάμισης, μιάμιση, ενάμισι κλίνεται κανονικά στο αρσενικό και στο θηλυκό, αλλά το ουδέτερο είναι άκλιτο:
Αυτά τα όμορφα επίθετα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και χρειάζονται λίγη προσοχή.
Στην πραγματικότητα είναι αρχαίες επιθετικές μετοχές, δηλαδή έχουν δημιουργηθεί από ρήματα:
ο ενδιαφέρων, η ενδιαφέρουσα, το ενδιαφέρον
ο δευτερεύων, η δευτερεύουσα, το δευτερεύον
Ενδιαφέρον βιβλίο
Τα περισσότερα είναι παροξύτονα και στη γενική πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο και στα τρία γένη.
Επιπλέον:
Τα αρσενικά διατηρούν το ωμέγα μόνο στην ονομαστική του ενικού.
Τα θηλυκά κλίνονται όπως η γυναίκα και δεν παρουσιάζουν κάποια δυσκολία.
Τα ουδέτερα κλίνονται όπως το συμφέρον, που είναι άλλωστε ουσιαστικοποιημένο επίθετο αυτής της ομάδας. Επίσης, έχουν και στους δύο αριθμούς την ίδια γενική με τα αρσενικά.
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
ο του τον
ενδιαφέρων ενδιαφέροντος ενδιαφέροντα
οι των τους
ενδιαφέροντες ενδιαφερόντων ενδιαφέροντες
η της την
ενδιαφέρουσα ενδιαφέρουσας ενδιαφέρουσα
οι των τις
ενδιαφέρουσες ενδιαφερουσών ενδιαφέρουσες
το του το
ενδιαφέρον ενδιαφέροντος ενδιαφέρον
τα των τα
ενδιαφέροντα ενδιαφερόντων ενδιαφέροντα
Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο ενδιαφέρων άνθρωπος, η ενδιαφέρουσα πληροφορία, το ενδιαφέρον βιβλίο)
Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα επίθετα:
ακμάζων, αποκλίνων, αύξων
δεσπόζων, δευτερεύων, δέων
εξέχων, εορτάζων, επείγων
ισχύων, καλπάζων, μέλλων
πάσχων, πλεονάζων, προεδρεύων
πρωτεύων, ρέων, σημαίνων
συμμετέχων, συμφέρων, τρέχων
υπάρχων, υπογράφων, φθίνων
Τα λίγα οξύτονα
Τα οξύτονα σε -ών, -ούσα, -όν είναι λίγα και κλίνονται ακόμη πιο εύκολα, αφού ο τόνος μετακινείται μόνο στα θηλυκά:
ο παρών, του παρόντος οι παρόντες, των παρόντων
η παρούσα, της παρούσας οι παρούσες, των παρουσών
το παρόν, του παρόντος τα παρόντα, των παρόντων
Παρόμοια επίθετα:
αποθανών, αποτυχών, απών
επιτυχών, παθών, παρελθών
Σύγχρονη χρήση
Πολλές από αυτές τις αρχαίες μετοχές έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.
α) Κάποιες τις συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης.
Φράσεις με αρσενικά σε -ων:
ο διευθύνων σύμβουλος
ο θεράπων ιατρός
ο ιθύνων νους
ο περιβάλλων χώρος
ο περιοδεύων θίασος
ο πρέπων σεβασμός
ο πρώτος τυχών
ο υπερβάλλων ζήλος
Φράσεις με θηλυκά σε -ουσα:
η αρμόζουσα απάντηση
η άρχουσα τάξη
η βαρύνουσα σημασία
η περιρρέουσα ατμόσφαιρα
Φράσεις με ουδέτερα σε -ον:
το αναβράζον δισκίο
το διανυκτερεύον φαρμακείο
το φλέγον ζήτημα
τα διαφυγόντα κέρδη
το εφημερεύοντα νοσοκομεία
τα λιμνάζοντα ύδατα
β) Άλλες έχουν ουσιαστικοποιηθεί, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά:
ο ενάγων, η ενάγουσα
ο επιλαχών, η επιλαχούσα
οι διδάσκοντες, οι επιβαίνοντες
οι ιθύνοντες, οι παθόντες
Σιγά σιγά, ωστόσο, το αρσενικό τους αποκτά τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:
ο διδάσκων → ο διδάσκοντας
ο επιλαχών → ο επιλαχόντας
ο παθών → ο παθόντας
Προσέξτε τι δίνετε!
Η φράση «δίνω το παρών» σημαίνει «παρουσιάζομαι κάπου, ήρθα, είμαι παρών» και χρησιμοποιεί το επίθετο στο αρσενικό γένος:
δίνω το παρόν παρών σε μια εκδήλωση
Αυτό το «παρών» δεν αλλάζει, ακόμη και αν το... δίνει μια γυναίκα ή περισσότεροι άνθρωποι:
Αυτά τα επίθετα μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και χρειάζονται προσοχή.
Στην πραγματικότητα είναι αρχαίες επιθετικές μετοχές, δηλαδή έχουν δημιουργηθεί από ρήματα:
ο κυβερνών, η κυβερνώσα, το κυβερνών
ο επιζών, η επιζώσα, το επιζών
Κυβερνώντες το 2021–2022
Το ωμέγα της αρχικής κατάληξης διατηρείται σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη. Είναι συχνό λάθος να γράφονται τα ουδέτερα με όμικρον: το κυβερνόν κυβερνών κόμμα
Επιπλέον:
Τα αρσενικά και τα ουδέτερα έχουν την ίδια γενική και στους δύο αριθμούς.
Τα θηλυκά κατεβάζουν τον τόνο στη γενική πληθυντικού.
Ενικός αριθμός
Πληθυντικός αριθμός
ο του τον
κυβερνών κυβερνώντος κυβερνώντα
οι των τους
κυβερνώντες κυβερνώντων κυβερνώντες
η της την
κυβερνώσα κυβερνώσας κυβερνώσα
οι των τις
κυβερνώσες κυβερνωσών κυβερνώσες
το του το
κυβερνών κυβερνώντος κυβερνών
τα των τα
κυβερνώντα κυβερνώντων κυβερνώντα
Εξασκηθείτε με ένα ουσιαστικό (π.χ. ο κυβερνών συνασπισμός, η κυβερνώσα παράταξη, το κυβερνών κόμμα)
Σύγχρονη χρήση
Αυτές οι αρχαίες μετοχές έχουν επιβιώσει αποσπασματικά στη γλώσσα μας, δηλαδή δε σχηματίζουν όλα τα γένη ή όλες τις πτώσεις.
α) Κάποιες τις συναντούμε μόνο σε καθιερωμένες φράσεις λόγιας προέλευσης:
η μαθητιώσα νεολαία
οι αποχρώσες ενδείξεις
β) Άλλες έχουν ουσιαστικοποιηθεί, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά:
οι δρώντες, οι ερευνώντες
οι ζώντες, οι επιζώντες
οι φοιτώντες, οι αποφοιτώντες
Αποφοιτώντες
Σιγά σιγά, ωστόσο, το αρσενικό τους αποκτά τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:
ΕΙΚΟΝΑ: medalofhonorhostcity.com