Η Κροατία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2013 και υιοθέτησε το ευρώ την 1η Ιανουαρίου του 2023.
Στα κέρματά της υπάρχουν τέσσερις παραστάσεις, ανάλογα με την αξία τους:
Δύο διαφορετικές στα μεγάλα (1 €, 2 €)
Μία κοινή στα μεσαία (10, 20, 50 λ.)
Μία επίσης κοινή στα μικρά (1, 2, 5 λ.)
Στο φόντο όλων διακρίνεται η χαρακτηριστική σκακιέρα που υπάρχει στο εθνόσημο και στη σημαία της χώρας.
Ένα κουνάβι. Το μικρό θηλαστικό παραπέμπει στο κούνα, το προηγούμενο νόμισμα της χώρας (κούνα = κουνάβι στα κροατικά), και αυτό στα μεσαιωνικά χρόνια, που οι φόροι συλλέγονταν με τη μορφή δερμάτων κουναβιών, καθώς είχαν μεγάλη αξία.
Ο γεωγραφικός χάρτης της Κροατίας.
Ο σπουδαίος εφευρέτης και μηχανικός Νίκολα Τέσλα (1856-1943).
Ο σπουδαίος εφευρέτης και μηχανικός Νίκολα Τέσλα (1856-1943).
Ο σπουδαίος εφευρέτης και μηχανικός Νίκολα Τέσλα (1856-1943).
Το όνομα της χώρας στη κροατική γλώσσα είναι Hrvatska. Αναγράφονται τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης (HR) στο γλαγολιτικό αλφάβητο, το παλαιότερο αλφάβητο των Σλάβων. Η Κροατία το χρησιμοποιούσε μέχρι τον 19ο αιώνα.
Το όνομα της χώρας στη κροατική γλώσσα είναι Hrvatska. Αναγράφονται τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης (HR) στο γλαγολιτικό αλφάβητο, το παλαιότερο αλφάβητο των Σλάβων. Η Κροατία το χρησιμοποιούσε μέχρι τον 19ο αιώνα.
Το όνομα της χώρας στη κροατική γλώσσα είναι Hrvatska. Αναγράφονται τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης (HR) στο γλαγολιτικό αλφάβητο, το παλαιότερο αλφάβητο των Σλάβων. Η Κροατία το χρησιμοποιούσε μέχρι τον 19ο αιώνα.
Τα κέρματα, σε αντίθεση με τα χαρτονομίσματα που είναι ίδια σε όλη την ευρωζώνη, παρουσιάζουν μια ιδιαιτερότητα: κοινή είναι μόνο η μία όψη τους. Η άλλη διαφέρει από χώρα σε χώρα· είναι η λεγόμενη εθνική όψη των κερμάτων.
Φυσικά, ισχύουν όλα και κυκλοφορούν κανονικά.
Τα ελληνικά κέρματα του ευρώ
Στις εθνικές όψεις υπάρχουν σχέδια που έχουν σχέση με την ιστορία, τον πολιτισμό και το παρόν των χωρών. Κατά κάποιον τρόπο αυτές οι παραστάσεις αποτελούν την ταυτότητα κάθε κράτους.
Οι χώρες της ευρωζώνης είναι είκοσι, αλλά το ευρώ, κατόπιν ειδικής συμφωνίας, χρησιμοποιείται ως επίσημο νόμισμα και σε τέσσερα κρατίδια που δεν ανήκουν στην ΕΕ:
Την Ανδόρα (ανάμεσα σε Ισπανία και Γαλλία).
Το Μονακό στη ΝΑ Γαλλία (κοντά στα γαλλοϊταλικά σύνορα).
Τον Άγιο Μαρίνο και το Βατικανό στην ιταλική χερσόνησο.
Οι εθνικές όψεις των κερμάτων του 1 ευρώ:
Υπάρχουν, επομένως, 24 εθνικές όψεις στα κέρματα. Από αυτές:
Σε πέντε χώρες υπάρχουν 8 διαφορετικές παραστάσεις, δηλαδή κάθε κέρμα είναι διαφορετικό.
Σε δύο χώρες υπάρχουν 4 διαφορετικές παραστάσεις.
Σε δέκα χώρες υπάρχουν 3 διαφορετικές παραστάσεις, κατά κανόνα μία για τα μεγάλα σε αξία κέρματα (1 €, 2 €), μία για τα μεσαία (10, 20, 50 λ.) και μία για τα μικρά (1, 2, 5 λ.).
Σε εφτά χώρες υπάρχει μία παράσταση, δηλαδή όλα τα κέρματα έχουν την ίδια όψη.
Τέλος, υπάρχουν και τα αναμνηστικά δίευρα: Κάθε χώρα μπορεί να εκδίδει μέχρι δύο φορές τον χρόνο αναμνηστικά κέρματα των 2 ευρώ, προκειμένου να εορταστεί μια ιστορική επέτειος ή να τιμηθούν σύγχρονα γεγονότα ιστορικής σημασίας.
Τα ουσιαστικά ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου. Κλίνονται σε δύο αριθμούς με το σύστημα των πτώσεων.
Τρεις παρατηρήσεις:
1 Ορισμένα τα συναντούμε μόνο σε έναν αριθμό: η οργή, τα εγκαίνια
2 Κάποια δε σχηματίζουν τη γενική πτώση, ιδίως στον πληθυντικό: η πείνα, το άγχος
3 Πολλές φορές η κλητική δεν έχει νόημα: ο τουρισμός, η ζούγκλα
Τουρισμός
Γένη
Για να μελετήσουμε καλύτερα τα ουσιαστικά, τα χωρίζουμε σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα:
Τα περισσότερα αρσενικά λήγουν σε -ος, -ης και -ας (ο ουρανός, ο μαθητής, ο αγώνας)
Τα περισσότερα θηλυκά λήγουν σε -α και -η (η γυναίκα, η διαφήμιση, η βροχή)
Τα περισσότερα ουδέτερα λήγουν σε -ο, -ι και -μα (το νερό, το παιδί, το χρώμα)
Επίσης, κάποια ουσιαστικά είναι κοινού γένους, δηλαδή ο αρχικός τους τύπος (η ονομαστική του ενικού) είναι ίδιος και στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:
Τα ουσιαστικά ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου. Κλίνονται σε δύο αριθμούς με το σύστημα των πτώσεων.
Τα παλαιότερα χρόνια αυτό ίσχυε και για τα δάνεια από άλλες γλώσσες, που ενσωματώνονταν ικανοποιητικά:
lucanicum → το λουκάνικο, τα λουκάνικα
musakka → ο μουσακάς, οι μουσακάδες
Μουσακάς
Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, δεχόμαστε έναν καταιγισμό από ξένες λέξεις, κυρίως αγγλικές.
Η γλώσσα μας δεν προλαβαίνει να τις αφομοιώσει και να τις εξελληνίσει, οπότε τις χρησιμοποιούμε ως άκλιτες:
pullman → το πούλμαν, τα πούλμαν
reporter → ο/η ρεπόρτερ, οι ρεπόρτερ
Οι λέξεις αυτές παραμένουν άκλιτες, ακόμη και αν η κατάληξή τους μοιάζει ελληνική:
koala → το κοάλα, τα κοάλα
party → το πάρτι, τα πάρτι
Πάρτι
Υπευθυνότητα
Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό, γιατί πολλές από αυτές είναι αναγκαίες στην επικοινωνία μας. Χρειάζεται, ωστόσο, να σεβόμαστε τη γλώσσα μας και να δείχνουμε υπευθυνότητα.
Αυτό σημαίνει ότι:
1 Αν υπάρχει ελληνική λέξη η οποία ταιριάζει σε αυτό που θέλουμε να πούμε, καλό είναι να την προτιμούμε:
αβαντάζ → πλεονέκτημα
στοκ → απόθεμα
2 Αν μια ξένη λέξη έχει αρχίσει να κλίνεται, δεν υπάρχει λόγος να τη διατηρούμε άκλιτη:
3 Αν υπάρχει εξελληνισμένος τύπος που εντάσσει την ξένη λέξη στο κλιτικό μας σύστημα, καλό είναι να τον προτιμούμε:
jaguar → ιαγουάρος (όχι τζάγκουαρ)
Ιαγουάρος
4 Όπου είναι δυνατό μεταγράφουμε την ξένη λέξη με ελληνικά γράμματα:
CD → σιντί
e-mail → μέιλ
5 Θυμόμαστε ότι οι άκλιτες λέξεις δεν έχουν πληθυντικό, εφόσον είναι άκλιτες, και σίγουρα όχι τον αγγλικό πληθυντικό σε -s:
τα σιντί (όχι τα CDs)
τα μέιλ (όχι τα μέιλς ή τα e-mails)
οι ρεπόρτερ (όχι οι ρεπόρτερς)
6 Από τη στιγμή που μια λέξη μπαίνει στη γλώσσα μας, ο τονισμός της γίνεται ελληνικός:
blue jean → μπλουτζίν
ferry boat → φεριμπότ
Μπλουτζίν
Είναι υπέροχο (και χρήσιμο) να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες, μαζί με τους κανόνες τους, αλλά όταν μιλάμε ή γράφουμε στα ελληνικά ισχύουν οι κανόνες της δικής μας γλώσσας.
Η μεταγραφή των ξένων λέξεων
Τα παλαιότερα χρόνια οι ξένες λέξεις αποδίδονταν στα ελληνικά με βάση την ορθογραφία που είχαν στη χώρα προέλευσής τους:
documentaire → ντοκυμανταίρ
éclair → εκλαίρ
hobby → χόμπυ
party → πάρτυ
portrait → πορτραίτο
serial → σήριαλ
train → τραίνο
Αυτό, βέβαια, δημιουργούσε δυσκολίες χωρίς λόγο στη δική μας ορθογραφία, διότι δεν είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε ξένες γλώσσες για να γράψουμε σωστά ελληνικά.
Σήμερα οι ξένες λέξεις μεταγράφονται στα ελληνικά με τον πιο απλό τρόπο: ντοκιμαντέρ, εκλέρ, χόμπι, πάρτι, πορτρέτο, σίριαλ, τρένο
Τρένο
Τα περισσότερα άκλιτα ουσιαστικά είναι ουδέτερα. Σε αυτά περιλαμβάνονται και ελληνικές λέξεις, όπως κάποια επώνυμα ή τα προτακτικά.
Αυτά τα ουσιαστικά είναι ισοσύλλαβα. Τα περισσότερα στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:
η αγορά, των αγορών
η γυναίκα, των γυναικών
η θάλασσα, των θαλασσών
► Μια πολύ μικρή ομάδα αποτελούν τα θηλυκά σε -ά/-άδες. Είναι ανισοσύλλαβα και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο.
Γυναίκες
Τα θηλυκά σε -η
Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά λήγουν σε -ση, -ξη, -ψη. Στις όμοιες πτώσεις του πληθυντικού τονίζονται πάντα στην παραλήγουσα, ενώ στη γενική πληθυντικού κρατούν τον τόνο στην ίδια θέση:
η γνώση, οι γνώσεις, των γνώσεων
η διαφήμιση, οι διαφημίσεις, των διαφημίσεων
Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η στη γενική του πληθυντικού τονίζονται κατά κανόνα στη λήγουσα:
η βροχή, των βροχών
η λίμνη, των λιμνών
Διαφήμιση
Θηλυκά σε -ς
Αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα. Τα περισσότερα λήγουν σε -ος και τα υπόλοιπα σε -ας, -ης, -ης/-εις και -υς:
η οδός, οι οδοί
η επιστήμονας, οι επιστήμονες
η βουλευτής, οι βουλευτές
η ασθενής, οι ασθενείς
η ισχύς, οι ισχύες
► Η κλητική των θηλυκών σε -ος δεν είναι ίδια με την αιτιατική, όπως στα υπόλοιπα θηλυκά, αλλά λήγει σε -ε και -οι.
Θηλυκά με άλλες καταλήξεις
Αποτελούν μια ακόμη πιο μικρή ομάδα. Τα περισσότερα λήγουν σε -ού και -ω, ενώ τα υπόλοιπα σε -ρ:
η αλεπού, οι αλεπούδες
η ηχώ (χωρίς πληθυντικό)
η διδάκτωρ, οι διδάκτορες
Αλεπού
Συγκεντρωτικός πίνακας
Καταλήξεις*
-α -ά/-άδες
-ση, -ξη, -ψη -η
-ος -ας -ης -ης/-εις -υς
-ού -ρ -ω
(άλλες καταλήξεις)
Παραδείγματα
γυναίκα μαμά
διαφήμιση βροχή
οδός επιστήμονας βουλευτής ασθενής, τριήρης ισχύς
αλεπού (Νικολαΐδου) διδάκτωρ ηχώ
δεσποινίς, Κως
* Υπάρχουν και θηλυκά με διαφορετικές καταλήξεις, αλλά είναι άκλιτα και δε μας ενδιαφέρουν εδώ: σπεσιαλιτέ, πλαζ, ατραξιόν, σεφ
