ΠΟΔήΛΑΤΟ

24 Σεπ 2025

Φθόγγοι και γράμματα

Κάθε φορά που μιλάμε, σχηματίζουμε τις λέξεις που χρειαζόμαστε με τη βοήθεια των φθόγγων. Τι είναι όμως οι φθόγγοι και τι σχέση έχουν με τα γράμματα;

1 Οι φθόγγοι είναι ήχοι που συνδυάζονται μεταξύ τους και μας δίνουν τις λέξεις. Τους σημειώνουμε μέσα σε αγκύλες.

Οι φθόγγοι [ π ] - [ α ] - [ ρ ] - [ ε ] - [ α ] μας δίνουν τη λέξη «παρέα».

2 Κάθε φορά που γράφουμε, παριστάνουμε τους φθόγγους με ειδικά σύμβολα, τα γράμματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι φθόγγοι και τα γράμματα ταυτίζονται.

Τα γράμματα π - α - ρ - ε - α μας δίνουν τη λέξη «παρέα».

3 Κάποιοι φθόγγοι, ωστόσο, παριστάνονται με δύο ή περισσότερα γράμματα (ή ζευγάρια γραμμάτων). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι φθόγγοι και τα γράμματα δεν ταυτίζονται.

Οι φθόγγοι [ κ ] - [ ε ] - [ ρ ] - [ ε ] - [ α ] μας δίνουν τη λέξη «κεραία».

Όπως ήδη παρατηρήσατε, ο φθόγγος [ ε ] παριστάνεται και από το γράμμα «ε» και από το ζευγάρι «αι».

Ομάδες φθόγγων

Οι φθόγγοι διακρίνονται σε φωνήεντα και σύμφωνα.

Τα πρώτα μπορούν να εκφωνηθούν μόνα τους και να αποτελέσουν συλλαβή.

Τα δεύτερα δεν μπορούν να σχηματίσουν μόνα τους συλλαβή.

Υπάρχουν 5 φωνήεντα και 20 σύμφωνα:

Τα σύμφωνα, με τη σειρά τους, διακρίνονται σε χειλικά, οδοντικά, ουρανικά, συριστικά, ρινικά και υγρά.

Και κάτι ακόμη

1. Η λέξη «φθόγγος» προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «φθέγγομαι» (= εκπέμπω ήχο, μιλώ, προφέρω).

2. Η λέξη «γράμμα» προέρχεται από το ρήμα «γράφω».

3. Η λέξη «φωνήεν» προέρχεται από το ουδέτερο του αρχαίου επιθέτου «φωνήεις» (= αυτός που έχει φωνή).

4. Η λέξη «σύμφωνο» προέρχεται από το ουδέτερο του επιθέτου «σύμφωνος», επειδή τα σύμφωνα φτιάχνουν συλλαβές μόνο όταν «συμ-⁠φωνούνται» (συνεκφωνούνται) με κάποιο φωνήεν.

Δείτε στη συνέχεια

Αφιερώματα Γλώσσα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (από pixteller.com)

Τα γράμματα

Κάθε φορά που γράφουμε, παριστάνουμε τους φθόγγους με ειδικά σύμβολα, τα γράμματα.

Η γλώσσα μας έχει 24 γράμματα, εφτά φωνήεντα και δεκαεφτά σύμφωνα. Στον πίνακα που ακολουθεί τα φωνήεντα σημειώνονται σε κόκκινα κουτάκια:

Κάθε γράμμα, με εξαίρεση το σίγμα, εμφανίζεται με δύο μορφές: κεφαλαίο και μικρό.

Το σίγμα έχει τρεις μορφές: κεφαλαίο, μικρό, τελικό. Το τελικό «ς» μπαίνει στο τέλος των λέξεων αντί για το «σ».

Από τους φθόγγους στα γράμματα

Οι περισσότεροι φθόγγοι παριστάνονται με ένα γράμμα:

Φθόγγοι	Γράμματα
[ α ]	α
[ β ]	β
[ γ ]	γ
[ δ ]	δ
[ ζ ]	ζ
[ θ ]	θ
[ κ ]	κ
[ λ ]	λ
[ μ ]	μ
[ ν ]	ν
[ π ]	π
[ ρ ]	ρ
[ σ ]	σ
[ τ ]	τ
[ φ ]	φ
[ χ ]	χ

Οι υπόλοιποι παριστάνονται με περισσότερα γράμματα:

Φθόγγοι	Γράμματα
[ ε ]	ε ⦁ αι
[ ι ]	η ⦁ ι ⦁ υ ει ⦁ οι ⦁ υι
[ ο ]	ο ⦁ ω
[ ου ]	ου
[ μπ ]	μπ
[ ντ ]	ντ
[ γκ ]	γκ ⦁ γγ
[ τσ ]	τσ
[ τζ ]	τζ

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (από pixteller.com)

Συνδυασμοί γραμμάτων

Δίψηφα γράμματα

Τα δίψηφα είναι συνδυασμοί δύο γραμμάτων που παριστάνουν έναν φθόγγο. Διακρίνονται σε φωνήεντα και σύμφωνα.

Τα δίψηφα φωνήεντα	Τα δίψηφα σύμφωνα
αι → [ ε ]	μπ → [ μπ ]
ει → [ ι ]	ντ → [ ντ ]
οι → [ ι ]	γκ → [ γκ ]
υι → [ ι ]	γγ → [ γκ ]
ου → [ ου ]	τσ → [ τσ ]
	τζ → [ τζ ]

Όταν τονίζονται τα δίψηφα φωνήεντα, ο τόνος μπαίνει στο δεύτερο γράμμα: αί, εί, οί, ού

Όταν όμως τονίζεται το πρώτο φωνήεν ή σημειώνονται διαλυτικά, τότε προφέρονται χωριστά:

πλάι, πλαϊνός, φαΐ
Μάιος, Μαΐου, ΜΑΪΟΣ, ΜΑΪΟΥ

Όμοια σύμφωνα

Τα όμοια σύμφωνα, αν και γράφονται δύο φορές, προφέρονται σαν να ήταν ένα. Εξαιρείται το «γγ», που προφέρεται γκ.

Τα όμοια σύμφωνα
ββ ⦁ γγ ⦁ κκ ⦁ λλ ⦁ μμ
νν ⦁ ππ ⦁ ρρ ⦁ σσ ⦁ ττ

Τα όμοια σύμφωνα στον συλλαβισμό χωρίζονται: Σάβ-βατο, φεγ-γάρι, σύν-νεφο

Διπλά σύμφωνα

Τα διπλά σύμφωνα (ξ, ψ) παριστάνουν δύο φθόγγους ταυτόχρονα.

Τα διπλά σύμφωνα
ξ → [ κ ] + [ σ ]	ψ → [ π ] + [ σ ]

Εξαιρέσεις:

Γράφουμε «κσ» στις σύνθετες λέξεις που έχουν πρώτο συνθετικό την αρχαία πρόθεση «εκ» και δεύτερο συνθετικό λέξη που αρχίζει από σίγμα: εκσφενδονίζω, εκστρατεία
Γράφουμε «πσ» σε μερικές λέξεις που προέρχονται από ξένες γλώσσες, κυρίως τα αγγλικά: κλιπς, τσιπς

Κύριοι δίφθογγοι

Κύριοι δίφθογγοι είναι δύο φωνήεντα που προφέρονται γρήγορα σε μία συλλαβή. Συνήθως ο δεύτερος φθόγγος είναι το [ ι ].

Οι κύριοι δίφθογγοι
[ α ] + [ ι ]	αηδόνι, αϊτός
[ ο ] + [ ι ]	κορόιδο, βόηθα
[ ε ] + [ ι ]	ζεϊμπέκικο

Οι κύριοι δίφθογγοι είναι σπάνιοι στη γλώσσα μας.

Καταχρηστικοί δίφθογγοι

Καταχρηστικοί είναι οι δίφθογγοι που έχουν ως πρώτο φωνήεν τον φθόγγο [ ι ].

Οι καταχρηστικοί δίφθογγοι
[ ι ] + [ α ]	έμοιαζε, χέρια
[ ι ] + [ ε ]	κολιέ, κουραμπιές
[ ι ] + [ ι ]	γιοι, όποιοι
[ ι ] + [ ο ]	δυόμισι, παλιός
[ ι ] + [ ου ]	Γιούλη, παιδιού

Οι καταχρηστικοί δίφθογγοι είναι πολύ συνηθισμένοι στη γλώσσα μας.

Συνδυασμοί αυ και ευ

Στους συνδυασμούς αυτούς το «υ» προφέρεται ως «β» ή «φ», ανάλογα με το γράμμα που ακολουθεί.

Οι συνδυασμοί αυ και ευ
αυ → [ αβ ] ή [ αφ ]	αύριο, αυτός
ευ → [ εβ ] ή [ εφ ]	μαζεύω, ευχή

Όταν τονίζονται τα αυ και ευ, ο τόνος μπαίνει στο δεύτερο γράμμα: αύ, εύ

Όταν όμως τονίζεται το πρώτο φωνήεν ή σημειώνονται διαλυτικά, τότε προφέρονται χωριστά: άυπνος, αϋπνία, Σεϋχέλλες

Στα αρχαία ελληνικά υπήρχε και ένας τρίτος συνδυασμός, το «ηυ». Σήμερα το συναντάμε μόνο σε μερικά λόγια ρήματα: απηύδησα, απηύθυνα, εφηύρα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους

Κανόνες προφοράς

Τα περισσότερα γράμματα (α, β, δ κλπ.) έχουν μόνο έναν τρόπο προφοράς. Τα υπόλοιπα, που προφέρονται με δύο ή και τρεις τρόπους, τα χωρίζουμε σε τέσσερις ομάδες:

Τα κ, γ, χ και γκ/γγ
Το λ και το ν
Το π και το σ
Το ι και το υ

Το κάπα

Πριν από [ α ], [ ο ], [ ου ] προφέρεται κ.
καλός, κοντά, κουλούρι
Πριν από [ ε ], [ ι ] προφέρεται κ^ι (μαλακά).
καιρός, κήπος

Το γάμα

Πριν από [ α ], [ ο ], [ ου ] προφέρεται γ.
γάτα, γόνατο, γουρούνι
Πριν από [ ε ], [ ι ] προφέρεται γ^ι (μαλακά).
γερός, γύρισα
Πριν το χ και το ξ προφέρεται σαν ένα μικρό ν.
άγχος, ελέγχω – έλεγξα

Το χι

Πριν από [ α ], [ ο ], [ ου ] προφέρεται χ.
χάνω, χορός, χουζουρεύω
Πριν από [ ε ], [ ι ] προφέρεται χ^ι (μαλακά).
χελώνα, χήνα

Τα γκ/γγ

Πριν από [ α ], [ ο ], [ ου ] προφέρεται γκ.
γκάζι, γκολ, αγγούρι
Πριν από [ ε ], [ ι ] προφέρεται γκ^ι (μαλακά).
άγγελος, γκιόνης

Το λάμδα

Συνήθως προφέρεται λ.
λένε, σκάλα
Πριν από καταχρηστικό δίφθογγο προφέρεται λ^ι (μαλακά).
σκαλιά, ελιές

Το νι

Συνήθως προφέρεται ν.
ναύτης, νονά
Πριν από καταχρηστικό δίφθογγο προφέρεται ν^ι (μαλακά).
νιώθω, γένια

Το πι

Συνήθως προφέρεται π.
παίζω, πιλότος
Στο σύμπλεγμα μπτ δεν προφέρεται (είναι άφωνο).
Πέμπτη, δύσκαμπτος

Το σίγμα

Συνήθως προφέρεται σ.
σαλάτα, σουρωτήρι
Πριν από [ β ], [ γ ], [ μ ], [ ν ] προφέρεται ζ.
σβήνω, σγουρός, σμήνος, Βοσνία
Εξαιρούνται ξένες λέξεις: σνίτσελ, σνομπ

Το γιώτα

Συνήθως προφέρεται ι.
ιδέα, κίτρινος
Σε καταχρηστικό δίφθογγο προφέρεται γ^ι, χ^ι ή ν^ι, ανάλογα με το σύμφωνο που προηγείται.
καράβια, καλάθια, καλάμια

Το ύψιλον

Συνήθως προφέρεται ι.
ύστερα, σύκα
Στους συνδυασμούς αυ/ευ προφέρεται β ή φ, ανάλογα με το γράμμα που ακολουθεί.
αυγή, εύκολα
Στους συνδυασμούς αυ/ευ και πριν από «β» ή «φ» δεν προφέρεται (είναι άφωνο).
Εύβοια, εύφορος

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Νεοελληνική γραμματική της δημοτικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους

23 Σεπ 2025

Τα αναμνηστικά κέρματα της Εσθονίας

Ανακαλύψτε μερικά από τα πιο όμορφα αναμνηστικά κέρματα της χώρας:

2018 2019 2020 2021 2022

100 χρόνια από την ανεξαρτησία της χώρας. Απεικονίζονται ταυτόχρονα οι αριθμοί 18 και 100.

150 χρόνια Φεστιβάλ Τραγουδιού. Το σχέδιο εμπνέεται από την παρέλαση του φεστιβάλ, η οποία κινείται σαν τα κύματα στη θάλασσα, με ιαχές υπερηφάνειας και χαράς και ποικίλες εθνικές ενδυμασίες.

200 χρόνια από την ανακάλυψη της Ανταρκτικής.

Λύκος, το εθνικό ζώο της χώρας.

Ουκρανία και Ελευθερία. Απεικονίζεται η φιγούρα μιας γυναίκας που κρατάει στο χέρι της ένα πουλί μαζί με ένα στάχυ. Πάνω αριστερά αναγράφεται η φράση «Δόξα στην Ουκρανία».

2023 2024 2025

Σταβλοχελίδονο, το εθνικό πουλί της χώρας.

Κυανή κενταύρια, το εθνικό άνθος της χώρας.

500 χρόνια εσθονικής γραπτής γλώσσας. Τέσσερα βιβλία (η εσθονική λογοτεχνική παράδοση) σχηματίζουν το γράμμα «Ε» (Εσθονία).

Τα κέρματα ευρώ της Εσθονίας

Θέμα και κατάληξη

Κάποιες λέξεις είναι άκλιτες, δηλαδή παρουσιάζονται πάντοτε με την ίδια μορφή: σήμερα, όμως, τρέχοντας

Οι περισσότερες, ωστόσο, είναι κλιτές, δηλαδή παρουσιάζονται μέσα στον λόγο με διάφορους τύπους.

Το πρώτο τμήμα τους είναι σταθερό, ενώ το δεύτερο, στο τέλος, αλλάζει: τρέχ-ω, τρέχ-εις, τρεχ-⁠άλα· ημέρ-α, ημέρ-ες, ημερ-ήσιος