29 Οκτ 2022

Η οικογένεια του ύδατος

Παράγωγες λέξεις

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
  • υδ-αρής
  • υδατ-ικός (ενυδατικός)
  • υδάτ-ινος
  • υδατ-ώδης
  • υδρ-εύω
  • ύδρ-α (και το ομώνυμο νησί)
  • υδρ-ία  

Το αρχαίο ουδέτερο «ύδωρ» (γενική: του ύδατος) σήμαινε «νερό»


Σύνθετες λέξεις

Α΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • υδατο-γραφία, υδατοδιαλυτός, υδατοειδής, υδατοκαλλιέργεια, υδατόπτωση, υδατόσημο, υδατοστεγής, υδατοσφαίριση, υδατοφράκτης, υδατ-άνθρακας
  • υδρό-βιος, υδρόγειος, υδρογόνο, υδρογραφία, υδροδοτώ, υδροδυναμικός, υδροηλεκτρικός, υδρόθειο, υδροθεραπεία, υδροκεφαλία, υδροκήλη, υδροκυάνιο, υδροληψία, υδρόλυση, υδρομασάζ, υδρόμελο, υδρόμετρο, υδρομηχανική, υδροπλάνο, υδροπονία, υδρορροή, υδροστατικός, υδροστρόβιλος, υδρόσφαιρα, υδροσωλήνας, υδροτροπισμός, υδρόφιλος, υδροφόρος (η υδροφόρα), υδροχαρής, υδροχλώριο, Yδροχόος, υδρόχρωμα, υδρόψυκτος, υδρ-⁠αγωγείο, υδραντλία, υδράργυρος, υδρατμός, υδραυλικός, υδροξείδιο, Υδρούσα

Υδροπλάνο

Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • -υδάτιος: παρυδάτιος
  • -υδατώνω: αφυδατώνω, ενυδατώνω
  • -υδρος: άνυδρος
  • -υδρία: ανυδρία, λειψυδρία
  • -ύδρα: κλεψύδρα
  • -υδρείο: ενυδρείο
  • -υδρίδα: ενυδρίδα  

Φράσεις

ΜΕ ΕΠΙΘΕΤΟ
  • όμβρια ύδατα
  • χωρικά ύδατα, διεθνή ύδατα




Περιβάλλον

Η οικογένεια του νερού

Παράγωγες λέξεις

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
  • νερ-άκι
  • νερ-ουλάς
  • νερ-ουλός
  • νερ-ώνω (ξενερώνω)

Σύνθετες λέξεις

Α΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • νερο-βάρελο, νερόβραστος, νεροζούμι, νεροκανάτα, νερόκοτα, νεροκουβαλητής, νερόλακκος, νερολούλουδο, νερομάνα, νερομπογιά, νερόμυλος, νεροπίστολο, νερόπλυμα, νεροποντή, νεροπότηρο, νεροπούλι, νεροτσουλήθρα, νεροφίδα (νερόφιδο), νεροχελώνα, νεροχύτης

Νεροποντή

Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • -νερο: αλατόνερο, ανθόνερο, ασβεστόνερο, βαλτόνερο, βρομόνερο, βροχόνερο, λασπόνερο, μπουγαδόνερο, ξιδόνερο, ροδόνερο, χιονόνερο
  • -νερα: απόνερα, παλιόνερα
  • -νέρι: Κρυονέρι

Φράσεις

ΜΕ ΕΠΙΘΕΤΟ Ή ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
  • αλμυρό νερό, γλυκό νερό
  • πόσιμο νερό, τρεχούμενο νερό
  • ανθρακούχο νερό, επιτραπέζιο νερό, ιαματικό νερό
  • (ήπιε) το αμίλητο νερό



Περιβάλλον

Οι Άβαροι

6ος–9ος αιώνας

Οι Άβαροι ήταν μια νομαδική φυλή ουννικής καταγωγής που καταγόταν από την κεντρική Ασία. Τους συναντούμε για πρώτη φορά στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης όπου ίδρυσαν το κράτος τους, το Χανάτο των Αβάρων (περ. 535–810).

Ύστερα από πιέσεις του τουρκικού φύλου των Γκιοκτούρκων μετακινήθηκαν προς τα Βαλκάνια και εγκαταστάθηκαν βόρεια του Δούναβη.

Το Χανάτο των Αβάρων το 620. Οι Άβαροι δεν έχουν σχέση με τους Άραβες, αν και η προφορά των δύο ονομάτων μοιάζει.

Επιθέσεις στο Βυζάντιο

Το 558, τα τελευταία χρόνια του Ιουστινιανού, οι Άβαροι ξεκίνησαν να προστατεύουν ως μισθοφόροι τα βόρεια σύνορα του Βυζαντίου. Σύντομα, ωστόσο, έστρεψαν το βλέμμα τους στις πλούσιες βαλκανικές επαρχίες τις Αυτοκρατορίας.

Το διάστημα 568–626 προέβησαν σε πολλές επιδρομές και καταστροφές, καθώς οι Βυζαντινοί ήταν απασχολημένοι σε πολέμους με την Περσική Αυτοκρατορία.


Το καλοκαίρι του 626, σε μια συνδυασμένη επίθεση, οι Άβαροι και οι Σλάβοι υποτελείς τους επιτέθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από την ευρωπαϊκή πλευρά της (δυτικά), ενώ οι Πέρσες επιτέθηκαν από την ασιατική (ανατολικά).


Το ισχυρό ναυτικό των Βυζαντινών κατάφερε να αποκόψει την επικοινωνία μεταξύ των επιτιθεμένων, αλλά και να καταστρέψει, σε δύο διαφορετικές ναυμαχίες, τόσο τον περσικό όσο και τον σλαβικό στόλο.

Η πολιορκία της βυζαντινής πρωτεύουσας απέτυχε και η πρόσκαιρη συμμαχία Αβάρων-Περσών έληξε άδοξα. Οι Άβαροι επέστρεψαν στα εδάφη τους και δεν αποτέλεσαν ξανά σοβαρό κίνδυνο για την Κωνσταντινούπολη.

Το τέλος των Αβάρων

Στις αρχές του 9ου αιώνα οι Φράγκοι (από τα δυτικά) και οι Βούλγαροι (από τα ανατολικά) διέλυσαν το Χανάτο των Αβάρων και μοιράστηκαν τα εδάφη του.


Τα υπολείμματα των Αβάρων ανακατεύτηκαν με άλλες φυλές της περιοχής και σιγά σιγά αφομοιώθηκαν.

Μεσαιωνικά χρόνια
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Ιστορία Ε΄ Δημοτικού, Ιστορία Β΄ Γυμνασίου, el.wikipedia.org, en.wikipedia.org
ΕΙΚΟΝΕΣ: commons.wikimedia.org, BalkanHistory@youtube, Ιστορία Ε΄ Δημοτικού, podilato98.blogspot.com<el.wikipedia.org

26 Οκτ 2022

Η οικογένεια του έργου

Παράγωγες λέξεις

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
  • εργ-άζομαι
    (απεργάζομαι, επεξεργάζομαι, κατεργάζομαι, περιεργάζομαι, συνεργάζομαι)
  • εργ-άτης
    (αρτεργάτης, καπνεργάτης, λιμενεργάτης, ναυτεργάτης, πρωτεργάτης, συνεργάτης)
  • εργ-αλ-είο
    (πολυεργαλείο)
  • εργ-ώδης

Σύνθετες λέξεις

Α΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • εργο-γραφία, εργοδότης, εργοθεραπεία, εργολάβος, εργολήπτης, εργομετρικός, εργονομικός, εργοστάσιο, εργοτάξιο, εργόχειρο, εργ-οδηγός


Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • -εργος: άεργος, άνεργος, περίεργος (αξιοπερίεργος)
  • -εργός: απεργός, ενεργός (ανενεργός), συνεργός
  • -εργέτης: ευεργέτης
  • -εργώ: ενεργώ (αυτενεργώ, διενεργώ), καλλιεργώ, κωλυσιεργώ
  • -έργεια: ενέργεια (παρενέργεια, ραδιενέργεια), περιέργεια
  • -εργία: αγαθοεργία, αλλεργία
  • -εργο: κάτεργο, πάρεργο, σύνεργο
  • -εργείο: συνεργείο
  • -ούργος: κακούργος, πανούργος, ραδιούργος, χειρούργος
  • -ούργιος: καινούργιος
  • -ουργός: αμπελουργός, αυτουργός, γενεσιουργός, δημιουργός, δραματουργός, θαυματουργός, μελισσουργός, μεταλλουργός, μηχανουργός, μουσουργός, ξυλουργός, πυροτεχνουργός, σιδηρουργός, στιχουργός, ταχυδακτυλουργός, υπουργός (πρωθυπουργός), χειρουργός (καρδιοχειρουργός)

Ξυλουργός

  • -ουργία: σωληνουργία, τελετουργία, υφαντουργία (κλωστοϋφαντουργία), χαλυβουργία
  • -ουργείο: ξυλουργείο, υπουργείο
  • -ουργώ: κατακρεουργώ, λειτουργώ (δυσλειτουργώ, υπολειτουργώ), μεγαλουργώ
  • -ούργημα: ανοσιούργημα, αραβούργημα, αριστούργημα, κακούργημα, τερατούργημα
  • -ωργός: γεωργός

Φράσεις

ΜΕ ΑΛΛΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
  • έργο αγάπης, έργο τέχνης
  • έργο ζωής, έργο μιας ολόκληρης ζωής
  • ευχής έργο
  • έργα οδοποιίας

Έργα οδοποιίας

ΜΕ ΕΠΙΘΕΤΟ
  • θεατρικό έργο, καλλιτεχνικό έργο, κινηματογραφικό έργο, λογοτεχνικό έργο, μουσικό έργο
  • θεάρεστο έργο, μεγαλεπήβολο έργο
  • δημόσια έργα, δημοτικά έργα
  • καταναγκαστικά έργα

ΜΕ ΠΡΟΘΕΣΗ
  • επί το έργον


Βασίλεια, αυτοκρατορίες και δουκάτα

Μια περιοχή που ανήκει στη δικαιοδοσία ενός βασιλιά λέγεται βασίλειο. Αν όμως ο επικεφαλής της φέρει τον τίτλο τού αυτοκράτορα, η περιοχή που εξουσιάζει ονομάζεται αυτοκρατορία:

Τίτλος ηγέτη
βασιλιάς
αυτοκράτορας
Επικράτεια ηγέτη
βασίλειο
αυτοκρατορία

Με παρόμοιο τρόπο σχηματίζεται και το όνομα της επικράτειας ηγετών που έχουν διαφορετικό τίτλο. Μόνο που τώρα προσθέτουμε την κατάληξη -άτο:

Τίτλος ηγέτη
δεσπότης
δούκας
εμίρης
έξαρχος
καπετάνιος
πρίγκιπας
σουλτάνος
χαλίφης
χάνος
Επικράτεια ηγέτη
δεσποτάτο
δουκάτο
εμιράτο
εξαρχάτο
καπετανάτο
πριγκιπάτο
σουλτανάτο
χαλιφάτο
χανάτο

Σύγχρονες χώρες

Σήμερα η επίσημη ονομασία των περισσότερων κρατών περιλαμβάνει τη λέξη «Δημοκρατία». Η επίσημη ονομασία της χώρας μας, για παράδειγμα, είναι Ελληνική Δημοκρατία.

Ωστόσο, κάποιες χώρες έχουν ακόμη ηγέτες που είναι βασιλιάδες, δούκες, εμίρηδες, πρίγκιπες (ακόμη και σουλτάνοι!), κάτι που φαίνεται και στην επίσημη ονομασία τους.

Ορίστε μερικά παραδείγματα:
  • Βασίλειο του Βελγίου, Βασίλειο της Δανίας, Βασίλειο της Ισπανίας, Βασίλειο της Καμπότζης, Βασίλειο της Νορβηγίας, Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, Βασίλειο της Σουηδίας, Βασίλειο της Ταϊλάνδης
  • Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου
  • Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα


  • Πριγκιπάτο της Ανδόρας, Πριγκιπάτο του Λιχτενστάιν, Πριγκιπάτο του Μονακό
  • Σουλτανάτο του Μπρουνέι, Σουλτανάτο του Ομάν

Στο παρελθόν

Στον διάβα της Ιστορίας οι πολιτικές δομές που έφεραν κάποια από τις προαναφερόμενες ονομασίες ήταν πολύ περισσότερες. Αφενός δεν είχε αναπτυχθεί η σύγχρονη Δημοκρατία, αφετέρου οι πόλεμοι δεν ήταν σπάνιοι και πολλές περιοχές άλλαζαν συχνά χέρια, άρα και σύστημα διακυβέρνησης.

Ορίστε μερικά παραδείγματα:
  • Βασίλειο της Μακεδονίας, Βασίλειο του Βοσπόρου, Βασίλειο της Ιερουσαλήμ
  • Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας
  • Δεσποτάτο του Μυστρά, Δεσποτάτο της Ηπείρου, Δεσποτάτο της Σερβίας


  • Δουκάτο των Αθηνών, Δουκάτο της Νάξου, Δουκάτο του Μιλάνου
  • Εμιράτο της Σικελίας, Εμιράτο της Μέκκας, Εμιράτο της Μπουχάρα
  • Εξαρχάτο της Ραβένας, Εξαρχάτο της Αφρικής
  • Καπετανάτο των Αγράφων, Καπετανάτο της Ελασσόνας
  • Πριγκιπάτο της Αχαΐας, Πριγκιπάτο της Αντιόχειας
  • Σουλτανάτο του Ρουμ, Σουλτανάτο των Μαμελούκων
  • Χαλιφάτο των Φατιμιδών, Χαλιφάτο των Αββασιδών
  • Χανάτο των Αβάρων, Χανάτο της Κριμαίας


Κράτη
ΕΙΚΟΝΑ: Ιστορία Β΄ Γυμνασίου

24 Οκτ 2022

Οι Βάνδαλοι

5ος–6ος αιώνας

Οι Βάνδαλοι ήταν ένας αρχαίος γερμανικός λαός. Τους συναντούμε για πρώτη φορά τον 2ο αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν στη νότια Πολωνία, ενώ τον 3ο αιώνα έφτασαν στον Δούναβη.

Στα τέλη του 4ου αιώνα (γύρω στο 400) στα εδάφη των Βανδάλων εισέβαλαν από τα ανατολικά οι Ούννοι, πιέζοντάς τους να μεταναστεύσουν δυτικότερα.

Το 406, μαζί με άλλες φυλές, ανέβηκαν τον ποταμό Δούναβη μέχρι τις πηγές του, διέσχισαν τον Ρήνο και ξεχύθηκαν στη Γαλατία της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, περιοχές της οποίας και λεηλάτησαν.

Ο Ρήνος και το αρχικό τμήμα του Δούναβη αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος από τα βόρεια σύνορα της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Το 409, διωγμένοι από τους Φράγκους, οι Βάνδαλοι διέσχισαν τα Πυρηναία και εγκαταστάθηκαν στην Ιβηρική Χερσόνησο. Για αρκετά χρόνια κυριάρχησαν στην περιοχή, αλλά η άφιξη των ισχυρότερων Βησιγότθων τούς ανάγκασε να εγκαταλείψουν την Ισπανία.

Στην Αφρική

Το 429 οι Βάνδαλοι πέρασαν στη βόρεια Αφρική. Προχώρησαν ανατολικά, κατακτώντας τις παράκτιες περιοχές του σημερινού Μαρόκου, της Αλγερίας και της Τυνησίας και ίδρυσαν το Βασίλειο των Βανδάλων (435–534).

Σύντομα κατέλαβαν την Καρχηδόνα, τη σημαντικότερη τότε πόλη της βόρειας Αφρικής, και επεκτάθηκαν στα νησιά της δυτικής Μεσογείου (Σαρδηνία, Κορσική, Μάλτα, Βαλεαρίδες).

Το Βασίλειο των Βανδάλων το 526

Η κατάκτηση της βόρειας Αφρικής από τους Βανδάλους επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα στην παραπαίουσα Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, καθώς τα αφρικανικά εδάφη αποτελούσαν σημαντική πηγή εσόδων και σιτηρών.

Πειρατεία

Οι Βάνδαλοι δημιούργησαν έναν αξιόλογο στόλο και με ορμητήριο την Καρχηδόνα άρχισαν πειρατικές επιδρομές στις γειτονικές περιοχές, καθώς και σε εμπορικά πλοία.

Η δραστηριότητά τους στη Μεσόγειο ήταν τόσο μεγάλη, που το όνομά της στα παλιά αγγλικά ήταν «Wendelsæ», δηλαδή «Θάλασσα των Βανδάλων».


Το 455, για παράδειγμα, έφτασαν με τον στόλο τους στην Ιταλία και λεηλάτησαν επί δύο ολόκληρες εβδομάδες την πόλη της Ρώμης. Το διάστημα αυτό κατέστρεψαν με αγριότητα πολλά έργα τέχνης (οικοδομήματα, αγάλματα κλπ.), ενώ αποχώρησαν με όσα μπορούσαν να πάρουν μαζί τους, καθώς και με αμέτρητα τιμαλφή.

Η λεηλασία της Ρώμης από τους Βανδάλους (λιθογραφία του Γερμανού Heinrich Leutemann, περ. 1860–1880)

Επίσης, το 468 προσπάθησαν να εισβάλουν στην Πελοπόννησο, αλλά αποκρούστηκαν με επιτυχία.

Το τέλος των Βανδάλων

Το Βασίλειο των Βανδάλων καταλύθηκε από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία τα χρόνια του Ιουστινιανού (534) και ενσωματώθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Τα υπολείμματά τους ανακατεύτηκαν με άλλες φυλές της Βόρειας Αφρικής (Βέρβερους κ.ά.) και σιγά σιγά αφομοιώθηκαν. Αρκετοί, επίσης, διασκορπίστηκαν μεταξύ των βυζαντινών εδαφών και των δύο γοτθικών βασιλείων.


Σύγχρονοι «βάνδαλοι»

Για τους Ρωμαίους οι Βάνδαλοι ήταν οι «αυθεντικοί» βάρβαροι. Η μανία τους κατά τη λεηλασία της Ρώμης έμεινε στην Ιστορία και το όνομά τους ταυτίστηκε —καθ’ υπερβολήν, βεβαίως— με τη βεβήλωση και την καταστροφή μνημείων του πολιτισμού.

Το 1793 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά η λέξη «βανδαλισμός», προκειμένου να περιγραφούν οι καταστροφές βιβλιοθηκών και μνημείων τα ταραγμένα χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789.

Σήμερα, ωστόσο, ο όρος έχει ευρύτερη έννοια και περιλαμβάνει κάθε καταστροφή δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας.









Μεσαιωνικά χρόνια
ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: el.wikipedia.org, britannica.com, chilonas.com
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com<commons.wikimedia.org (1-3,5), akg-⁠images.de (4), alfavita.gr (6), ilioupolinews.gr (7), gnomionline.gr (8), offlinepost.gr (9), newsbreak.gr (10), cnn.gr (11), apopsilive.gr (12), kefaloniapress.gr (13)

21 Οκτ 2022

Η οικογένεια του ανθρώπου

Παράγωγες λέξεις

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
  • ανθρωπ-άκι
  • ανθρωπ-άκος
  • ανθρωπ-άριο
  • ανθρωπ-εύω
  • ανθρωπ-ιά
  • ανθρωπ-ίδες
  • ανθρωπ-ίλα
  • ανθρώπ-ινος (πανανθρώπινος)
  • ανθρωπ-ινός

Ανθρωπιά

  • ανθρωπ-ισμός (εξανθρωπισμός)
  • ανθρωπ-ιστής
  • ανθρωπ-ότητα

Σύνθετες λέξεις

Α΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • ανθρωπο-γενής, ανθρωπογεωγραφία, ανθρωποδιώκτης, ανθρωποειδής, ανθρωποθάλασσα, ανθρωποθυσία, ανθρωποκεντρικός, ανθρωποκτονία, ανθρωποκυνηγητό, ανθρωπολόγος, ανθρωπομάνι, ανθρωπόμορφος, ανθρωποποίηση, ανθρωποφάγος, ανθρωποφοβία, ανθρωπ-⁠ωνύμιο

Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ
  • -άνθρωπος: αγριάνθρωπος, απάνθρωπος, αρχοντάνθρωπος, ασχημάνθρωπος, αχυράνθρωπος, βατραχάνθρωπος, Θεάνθρωπος, θεατράνθρωπος, λεβεντάνθρωπος, λυκάνθρωπος, μισάνθρωπος, ολιγάνθρωπος, παλιάνθρωπος, πιθηκάνθρωπος, πολυάνθρωπος, συνάνθρωπος, υπάνθρωπος, υπεράνθρωπος, φιλάνθρωπος, χιονάνθρωπος, χοντράνθρωπος

Υπεράνθρωπος

  • -ανθρωπίζω: εξανθρωπίζω
  • -ανθρωπία: φιλανθρωπία
  • -ανθρωπιά: απανθρωπιά, παλιανθρωπιά

Φράσεις

ΜΕ ΑΛΛΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
  • άνθρωπος της δράσης, άνθρωπος των άκρων
  • άνθρωπος της δουλειάς, άνθρωπος της πιάτσας, άνθρωπος της θάλασσας
  • άνθρωπος των γραμμάτων, άνθρωπος της τέχνης, άνθρωπος των σαλονιών
  • άνθρωπος των σπηλαίων
  • άνθρωπος κλειδί

ΜΕ ΕΠΙΘΕΤΟ
  • ο μέσος άνθρωπος


Άνθρωπος

▼ Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα