6ος αιώνας μ.Χ.
Ο Ιουστινιανός ήταν ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Κυβέρνησε την αυτοκρατορία για σχεδόν σαράντα χρόνια (527-565) και σφράγισε με το έργο του τον 6ο αιώνα.
Ο Ιουστινιανός (λεπτομέρεια από ψηφιδωτό στη Ραβένα της Ιταλίας)
Ο Ιουστινιανός είχε επηρεαστεί από την παιδεία και το παλαιό μεγαλείο του ρωμαϊκού κόσμου. Η μητρική του γλώσσα ήταν τα λατινικά και είχε σπουδαία μόρφωση.
Ισχυρή κεντρική εξουσία
Στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του (532) αντιμετώπισε μια επαναστατική κίνηση, τη Στάση του Νίκα, που λίγο έλειψε να του στοιχίσει τον θρόνο.
Μετά την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης ισχυροποίησε την κεντρική εξουσία της αυτοκρατορίας και τη θέση του. Σύμφωνα με τον Ιουστινιανό, ο αυτοκράτορας ήταν ο εκλεκτός του Θεού, ο οποίος, σε ένδειξη εμπιστοσύνης, του είχε δώσει το προνόμιο να κυβερνά για το καλό των υπηκόων του.
Θρησκευτική πολιτική
Στον θρησκευτικό τομέα προσπάθησε να επιβάλει το επίσημο δόγμα του χριστιανισμού σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας. Για τον λόγο αυτό εξαπέλυσε συστηματικούς διωγμούς εναντίον όσων πίστευαν σε χριστιανικές αιρέσεις (αιρετικοί), αλλά και όσων εξακολουθούσαν να πιστεύουν στη θρησκεία των Ελλήνων (εθνικοί).
Το 529 έκλεισε τις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας, με πιο γνωστή την Ακαδημία που είχε ιδρύσει ο Πλάτωνας εννέα αιώνες πριν, ενώ αργότερα στέρησε από τους αιρετικούς και τους εθνικούς το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.
«Η Σχολή των Αθηνών», έργο του Ιταλού ζωγράφου και αρχιτέκτονα Ραφαήλ (Βατικανό, 1509-1511). Στο κέντρο του πίνακα εικονίζονται ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης.
Παράλληλα, φρόντισε με κάθε μέσο να διαδώσει τον χριστιανισμό και έξω από τα σύνορα του κράτους, σε λαούς του Καυκάσου και της Ανατολικής Αφρικής.
Μια ιδιαίτερη στιγμή στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν η οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για το μεγαλοπρεπέστερο μνημείο της χριστιανικής λατρείας, ένα καύχημα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής.
Άποψη της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη (λιθογραφία του Louis Haghe, 1852)
Ο ναός «της Σοφίας του Θεού» χτίστηκε σε μικρό χρονικό διάστημα (532-537). Αρχιτέκτονές του ήταν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος, σύμβουλοι του αυτοκράτορα για τα δημόσια έργα.
Διοίκηση και οικονομία
Το σπουδαιότερο και διαρκέστερο έργο του αυτοκράτορα υπήρξε η κωδικοποίηση των ρωμαϊκών νόμων που βρήκε, δηλαδή η οργάνωσή τους κατά θέμα. Αυτό διευκόλυνε την ομαλή απονομή της δικαιοσύνης. Ταυτόχρονα, οι νέοι νόμοι που χρειάζονταν εκδίδονταν στην ελληνική γλώσσα για να είναι κατανοητοί από τον λαό.
Η νομοθεσία της εποχής του Ιουστινιανού είναι γνωστή ως Ιουστινιάνειος Κώδικας και έχει ανεκτίμητη αξία. Υπήρξε ένα τεράστιο βήμα για τη δημιουργία ενός κράτους δικαίου και αποτέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται το σύγχρονο αστικό δίκαιο σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Παράλληλα ο αυτοκράτορας:
Απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν.
Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους.
Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς, των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων.
Οργάνωσε τον στρατό και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά από φρούρια.
Ο εξοπλισμός των στρατιωτών και τα φρούρια των συνόρων έκαναν το κράτος ασφαλέστερο
Τέλος, έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα. Τα μεταξωτά προϊόντα ήταν πανάκριβα και η μεταξουργία έφερε μεγάλα έσοδα στην αυτοκρατορία. Το Βυζάντιο θα είχε πλέον το μονοπώλιο στην παραγωγή μεταξιού στην Ευρώπη για τους επόμενους έξι αιώνες.
Επιθετικοί πόλεμοι
Ο Ιουστινιανός προσπάθησε να αποκαταστήσει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στην παλαιά της έκταση, κατακτώντας εδάφη στα δυτικά. Στο διάστημα της βασιλείας του κατόρθωσε να ανακτήσει
την υπόλοιπη Βόρεια Αφρική από τους Βανδάλους,
την ιταλική χερσόνησο από τους Οστρογότθους και
τη νοτιοανατολική Ισπανία από τους Βησιγότθους.
Το βυζαντινό κράτος στην αρχή της βασιλείας του Ιουστινιανού (πράσινο χρώμα) και στο τέλος της (πράσινο και μοβ χρώμα)
Έτσι, η Μεσόγειος έγινε στο μεγαλύτερο μέρος της «βυζαντινή λίμνη», όπως παλαιότερα ήταν «ρωμαϊκή λίμνη».
Αμυντικοί πόλεμοι
Οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής ήταν το Βυζάντιο και η Περσία στα ανατολικά του. Ο Ιουστινιανός αντιμετώπισε τις επιθέσεις από τους Πέρσες πότε με αμυντικούς πολέμους, πότε με ανάπαυλες ειρηνικών ελιγμών (συνθήκες ειρήνης που παραβιάζονταν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα), αλλά και με οικονομικές παραχωρήσεις.
Λόγω των στρατιωτικών αναγκών που είχε στη Δύση και στην Ανατολή, ο Ιουστινιανός υποχρεώθηκε να αποσύρει στρατεύματα από τα βόρεια σύνορα (Βαλκάνια). Η κατάσταση αυτή ενθάρρυνε τις καταστροφικές εισβολές νέων λαών, κυρίως Σλάβων, ενωμένων με κατάλοιπα από τους Ούννους του Αττίλα.
Συνέπειες της επέκτασης
Η εντυπωσιακή επέκταση της αυτοκρατορίας είχε κυρίως αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοκρατορία. Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι στη Δύση:
1 Κούρασαν τις στρατιωτικές δυνάμεις.
2 Αποδυνάμωσαν τις φρουρές των συνόρων στον Δούναβη και την Ανατολή.
3 Άδειασαν τα ταμεία του κράτους.
4 Δυσαρέστησαν τους πολίτες, που πλήρωναν μέσω της φορολογίας το κόστος τους.
5 Διευκόλυναν τους Πέρσες να παραβαίνουν συχνά τις συνθήκες ειρήνης, ζητώντας κάθε φορά περισσότερα χρήματα.
Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού αναγκάστηκαν να στραφούν ξανά στην Ανατολή και να αφήσουν εκτεθειμένες σε νέους κινδύνους τις δυτικές επαρχίες. Σιγά σιγά η αυτοκρατορία περιορίστηκε στο ανατολικό της τμήμα.
Διαδραστικό χρονολόγιο
Δείτε περισσότερα για τη ζωή και το έργο του Ιουστινιανού στην παρουσίαση που ακολουθεί:
Πατήστε στην εικόνα
Δείτε στη συνέχεια
ΑφιερώματαΜεσαιωνικά χρόνια
ΕΙΚΟΝΕΣ: el.wikipedia.org, it.wikipedia.org, de.wikipedia.org, Ιστορία Ε΄ Δημοτικού, en.wikipedia.org
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ιστορία Ε΄ Δημοτικού