Τα θέματα των ρημάτων

Α΄ συζυγία

Τα περισσότερα ρήματα ανήκουν στην Α΄ συζυγία και οι τύποι τους σχηματίζονται από δύο θέματα, το ενεστωτικό και το αοριστικό.

Το ενεστωτικό θέμα είναι ίδιο σε κάθε φωνή:

• ντύν-ω
• ντύν-ομαι

Το αοριστικό θέμα είναι διαφορετικό σε κάθε φωνή:

• έ-ντυσ-α
• ντύθ-ηκα

Για να βρούμε τα θέματα ενός ρήματος, αφαιρούμε τις καταλήξεις του ενεστώτα και του αορίστου.

* Αν, μάλιστα, ο αόριστος έχει αύξηση, την αφαιρούμε και αυτή.

Τα «παιδιά» του ενεστώτα και του αορίστου

Ο ενεστώτας και ο αόριστος ονομάζονται αρχικοί χρόνοι, επειδή από το θέμα τους σχηματίζονται όλοι οι χρόνοι (και όλες οι εγκλίσεις γενικότερα).

1 Οι ρηματικοί τύποι από το θέμα του ενεστώτα παρουσιάζουν αυτό που σημαίνει το ρήμα με τρόπο συνεχή.

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα (ενεργητική φωνή)

Οριστική

ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΧΡΟΝΟΙ

• Ενεστώτας (ντύν-ω)
• Παρατατικός (έ-ντυν-α)
• Συνεχής μέλλοντας (θα ντύν-ω)

Υποτακτική

• Συνεχής υποτακτική (να ντύν-ω)

Προστακτική

• Συνεχής προστακτική (ντύν-ε, ντύν-ετε)

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα (παθητική φωνή)

Οριστική

ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΧΡΟΝΟΙ

• Ενεστώτας (ντύν-ομαι)
• Παρατατικός (ντυν-όμουν)
• Συνεχής μέλλοντας (θα ντύν-ομαι)

Υποτακτική

• Συνεχής υποτακτική (να ντύν-ομαι)

Προστακτική

• Συνεχής προστακτική (να ντύν-εσαι)

❯

2 Οι ρηματικοί τύποι από το θέμα του αορίστου παρουσιάζουν αυτό που σημαίνει το ρήμα με τρόπο απλό ή συντελεσμένο.

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα (ενεργητική φωνή)

Οριστική

ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Αόριστος (έ-ντυσ-α)
• Απλός μέλλοντας (θα ντύσ-ω)

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Παρακείμενος (έχω ντύσ-ει)
• Υπερσυντέλικος (είχα ντύσ-ει)
• Συντελ. μέλλοντας (θα έχω ντύσ-ει)

Υποτακτική

• Απλή υποτακτική (να ντύσ-ω)
• Συντελ. υποτακτική (να έχω ντύσ-ει)

Προστακτική

• Απλή προστακτική (ντύσ-ε, ντύσ-τε)

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα (παθητική φωνή)

Οριστική

ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Αόριστος (ντύθ-ηκα)
• Απλός μέλλοντας (θα ντυθ-ώ)

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Παρακείμενος (έχω ντυθ-εί)
• Υπερσυντέλικος (είχα ντυθ-εί)
• Συντελ. μέλλοντας (θα έχω ντυθ-εί)

Υποτακτική

• Απλή υποτακτική (να ντυθ-ώ)
• Συντελ. υποτακτική (να έχω ντυθ-εί)

Προστακτική

• Απλή προστακτική (ντύσ-ου, ντυθ-είτε)

❯

Β΄ συζυγία

Τα ρήματα της Β΄ συζυγίας είναι πιο απλά και έχουν μόνο ένα θέμα. Για να το βρούμε, αφαιρούμε τις καταλήξεις του ενεστώτα:

• αγαπ-ώ / αγαπ-ιέμαι
• ενοχλ-ώ / ενοχλ-ούμαι

Δείτε στη συνέχεια

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΑφιερώματαΠαζλΡήματα

ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (το σκίτσο της πρώτης από Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, το φόντο της δεύτερης από vecteezy.com)
ΠΑΖΛ: podilato98.blogspot.com

Μετά τον αόριστο

Από τον αόριστο (και το θέμα του) σχηματίζονται ο απλός μέλλοντας, οι συντελεσμένοι χρόνοι και οι αντίστοιχοι τύποι της υποτακτικής και της προστακτικής.

Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν ο αόριστος σχηματίζεται ανώμαλα:

πλένω / έπλυνα

• θα πλύνω, έχω πλύνει
• να πλύνω, να έχω πλύνει
• πλύνε, πλύνετε

πλένομαι / πλύθηκα

• θα πλυθώ, έχω πλυθεί
• να πλυθώ, να έχω πλυθεί
• πλύσου, πλυθείτε

Μερικά ρήματα, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

λέω / είπα

• θα πω, έχω πει
• να πω, να έχω πει
• πες, πείτε (πέστε)

έρχομαι / ήρθα

• θα έρθω, έχω έρθει
• να έρθω, να έχω έρθει
• έλα, ελάτε

Περισσότερα μπορείτε να δείτε στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

1. Απλοί μέλλοντες (και απλές υποτακτικές) που χρειάζονται προσοχή
2. Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή
3. Προστακτικές που χρειάζονται προσοχή

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΕΙΚΟΝΑ: cocooncenter.co.uk

Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή

Οι συντελεσμένοι χρόνοι στην Α΄ συζυγία σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα και την κατάληξη -ει ή -εί (ανάλογα με τη φωνή του ρήματος).

• ντύνω / έντυσα
  έχω ντύσει
• ντύνομαι / ντύθηκα
  έχω ντυθεί

(για πρακτικούς λόγους παρουσιάζεται μόνο ο παρακείμενος)

Μερικά ρήματα, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή.

Αλλαγή αοριστικού θέματος:

• παίρνω / πήρα
  έχω πάρει
• πηγαίνω / πήγα
  έχω πάει
• τρώω / έφαγα
  έχω φάει
• έρχομαι / ήρθα
  έχω έρθει
• βλέπομαι / ειδώθηκα
  έχω ιδωθεί

Αλλά και:

• παρέχω / παρείχα
  έχω παράσχει
• συμμετέχω / συμμετείχα
  έχω συμμετάσχει

Ενεργητικά ρήματα με κατάληξη -εί:

• βλέπω / είδα
  έχω δει
• λέω / είπα
  έχω πει
• πίνω / ήπια
  έχω πιει
• βρίσκω / βρήκα
  έχω βρει
• μπαίνω / μπήκα
  έχω μπει
• βγαίνω / βγήκα
  έχω βγει

Αλλά και:

• διαβαίνω / διάβηκα
  έχω διαβεί
• παραβαίνω / παρέβην
  έχω παραβεί
• προβαίνω / προέβην
  έχω προβεί
• υπερβαίνω / υπερέβην
  έχω υπερβεί

Δεύτερες καταλήξεις με μεταφορά του τόνου:

• ανεβαίνω / ανέβηκα
  έχω ανέβει – έχω ανεβεί
• κατεβαίνω / κατέβηκα
  έχω κατέβει – έχω κατεβεί
• γίνομαι / έγινα
  έχω γίνει – έχω γενεί

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com (από mfa.gr)

Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1)

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο.

Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός. Περισσότερα ανώμαλα ρήματα θα βρείτε στο βιβλίο της Γραμματικής μας.

Ενεργητική φωνή

1. Αλλαγή στο φωνήεν του ενεστωτικού θέματος

Το αι γίνεται α:

• καίω – έκαψα
• κλαίω – έκλαψα

Το αι γίνεται η:

• παίρνω – πήρα

Το ε γίνεται α:

• γδέρνω – έγδαρα
• ψέλνω – έψαλα

Το ε γίνεται ει:

• γέρνω – έγειρα
• δέρνω – έδειρα
• μένω – έμεινα
• σπέρνω – έσπειρα
• στέλνω – έστειλα

Και μερικά σύνθετα:

• ανατέλλω – ανάτειλα / ανέτειλα
• απονέμω – απένειμα
• αποστέλλω – απέστειλα
• καταγγέλλω – κατάγγειλα / κατήγγειλα
• παραγγέλνω – παράγγειλα / παρήγγειλα

Το ε γίνεται ευ:

• αναπνέω – ανάπνευσα / ανέπνευσα
• καταρρέω – κατέρρευσα
• πλέω – έπλευσα

Το ε γίνεται υ:

• σέρνω – έσυρα

Το ευ γίνεται υ:

• φεύγω – έφυγα

Έφυγε

Το ι γίνεται η:

• βρίσκω – βρήκα

Το ι γίνεται ω:

• δίνω – έδωσα
• προδίδω – πρόδωσα

2. Αλλαγή στο σύμφωνο του ενεστωτικού θέματος

Το τ γίνεται θ:

• τρέφω – έθρεψα

3. Άλλες περιπτώσεις

Αλλαγή ολόκληρου του ενεστωτικού θέματος:

• βλέπω – είδα
• λέω – είπα
• τρώω – έφαγα

Καμία αλλαγή του ενεστωτικού θέματος (ο αόριστος είναι ίδιος με τον παρατατικό):

• κάνω – έκανα
• παρασύρω – παρέσυρα
• παρατείνω – παρέτεινα

Παρόμοια ρήματα: αρέσω, κλίνω, περιμένω, τρέμω, ρήματα σε -ύνω (απομακρύνω, μολύνω), ρήματα σε -φέρω (προσφέρω, υποφέρω)

Επιπλέον:

• απολαμβάνω – απόλαυσα
• βάζω – έβαλα
• βγάζω – έβγαλα
• πίνω – ήπια
• φέρνω – έφερα

Αλλά και:

• αυξάνω – αύξησα
• βόσκω – βόσκησα
• θέλω – θέλησα
• παριστάνω – παρέστησα

Ήπιε

Παθητική φωνή

Τα περισσότερα ανώμαλα ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό αόριστο από τον ενεργητικό με αναμενόμενο τρόπο:

• αύξησα – αυξήθηκα
• έγδαρα – γδάρθηκα
• έπλυνα – πλύθηκα
• έσυρα – σύρθηκα
• ζέστανα – ζεστάθηκα

Μερικά, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

1. Αλλαγή στο φωνήεν του ενεστωτικού θέματος

Το αι γίνεται α:

• παρασταίνομαι – παραστάθηκα
• φαίνομαι – φάνηκα
• χαίρομαι – χάρηκα

Το αι γίνεται ευ:

• μαθαίνομαι – μαθεύτηκα

Το ε γίνεται α:

• βρέχομαι – βράχηκα
• δέρνομαι – δάρθηκα
• ντρέπομαι – ντράπηκα
• στέκομαι – στάθηκα
• στέλνομαι – στάλθηκα
• στρέφομαι – στράφηκα
• τρέπομαι – τράπηκα
• τρέφομαι – τράφηκα

Το ει γίνεται α:

• παρατείνομαι – παρατάθηκα
• φθείρομαι – φθάρηκα / φθάρθηκα

Το η γίνεται ε:

• αφήνομαι – αφέθηκα

Το ι γίνεται ε:

• βρίσκομαι – βρέθηκα

Το ι γίνεται ο:

• δίνομαι – δόθηκα
• προδίδομαι – προδόθηκα

2. Άλλες περιπτώσεις

Αλλαγή ολόκληρου του ενεστωτικού θέματος:

• βλέπομαι – ειδώθηκα
• λέγομαι – ειπώθηκα
• τρώγομαι – φαγώθηκα

Αλλά και:

• έρχομαι – ήρθα

Αρχαία κατάληξη σε -ην:

• εκπλήσσομαι – εξεπλάγην
• εμπλέκομαι – ενεπλάκην

Αόριστος σε -ήθηκα:

• απονέμομαι – απονεμήθηκα
• διαμαρτύρομαι – διαμαρτυρήθηκα
• εύχομαι – ευχήθηκα

Παρόμοια ρήματα σε -βάλλομαι: αναβάλλομαι – αναβλήθηκα, αποβάλλομαι, επιβάλλομαι, μεταβάλλομαι, προσβάλλομαι

Επιπλέον:

• κόβομαι – κόπηκα
• πνίγομαι – πνίγηκα

Αλλά και:

• γίνομαι – έγινα / γίνηκα
• κάθομαι – κάθισα / έκατσα
• σέβομαι – σεβάστηκα
• υπόσχομαι – υποσχέθηκα

Αόριστοι που χρειάζονται προσοχή στην ορθογραφία

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: theloch.org, natural-food.asia, youtube.com

Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2)

Τέσσερις ομάδες ρημάτων

1. Τα ρήματα σε -άγω  

Αόριστος σε -ήγαγα:

• εισάγω – εισήγαγα
• εξάγω – εξήγαγα

Παρόμοια ρήματα: απάγω (όχι απαγάγω), διεξάγω, παράγω

2. Τα ρήματα σε -αίνω

Αόριστος σε -α:

• καταλαβ·αίν·ω – κατάλαβα
• μαθ·αίν·ω – έμαθα
• παθ·αίν·ω – έπαθα

Παρόμοια ρήματα: πετυχαίνω, πηγαίνω, προλαβαίνω, τυχαίνω

Αόριστος σε -ανα:

• ανασαίνω – ανάσανα
• ζεσταίνω – ζέστανα
• ξεραίνω – ξέρανα

Παρόμοια ρήματα: απολυμαίνω, θερμαίνω, κουφαίνω, ξεθυμαίνω, πικραίνω, ρυπαίνω, συμπεραίνω, τρελαίνω

Αόριστος σε -ασα:

• αποσταίνω – απόστασα
• προφταίνω – πρόφτασα
• σωπαίνω – σώπασα
• χορταίνω – χόρτασα

Αόριστος σε -ηκα:

• ανεβαίνω – ανέβηκα
• κατεβαίνω – κατέβηκα
• μπαίνω – μπήκα
• βγαίνω – βγήκα
• διαβαίνω – διάβηκα

Προσοχή:

• ανεβαίνει - ανέβηκε
• συμβαίνει - συνέβηκε συνέβη

Αόριστος σε -ησα:

• ανασταίνω – ανάστησα
• βλασταίνω – βλάστησα

Αόριστος σε -υνα:

• ακριβαίνω – ακρίβυνα
• βαραίνω – βάρυνα
• μικραίνω – μίκρυνα

Παρόμοια ρήματα: βαθαίνω, κονταίνω, λεπταίνω, μακραίνω, ξανθαίνω, ομορφαίνω, παχαίνω, πλένω, σκληραίνω

Αρχαία κατάληξη σε -ην:  

• επεμβαίνω – επενέβην
• παραβαίνω – παρέβην

Παρόμοια ρήματα: μεταβαίνω, παρεμβαίνω, υπερβαίνω

3. Τα ρήματα σε -άρω και -ίρω

Αόριστος σε -α/-ισα:

• φρενάρω – φρέναρα / φρενάρισα
• σερβίρω – σέρβιρα / σερβίρισα

Παρόμοια ρήματα: γαρνίρω, μπλοκάρω, παρκάρω, ποζάρω, προβάρω, ρισκάρω, σαλπάρω, τρακάρω, φρεσκάρω

4. Τα ρήματα σε -λλω  

Αόριστος σε -λα (φεύγει το ένα λάμδα):

• σφάλλω – έσφαλα
• καταγγέλλω – κατάγγειλα / κατήγγειλα

Παρόμοια ρήματα σε -βάλλω: αμφιβάλλω, αναβάλλω, αποβάλλω, εισβάλλω, προσβάλλω, υπερβάλλω

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: Glossologia@facebook

Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή

Σε μερικά ρήματα ο αόριστος δε λήγει σε «-⁠ησα» και «-ήθηκα», αλλά έχει διαφορετικές καταλήξεις.

Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός. Περισσότερα ανώμαλα ρήματα θα βρείτε στο βιβλίο της Γραμματικής μας.

Ενεργητική φωνή

Αόριστος σε -ασα:

• γελώ – γέλασα
• ξεχνώ – ξέχασα

Παρόμοια ρήματα: αποσπώ, γερνώ, διψώ, δρω, κερνώ, κρεμώ, πεινώ, περνώ, σχολώ, χαλώ

Αόριστος σε -αξα:

• κοιτώ – κοίταξα
• πετώ – πέταξα

Αόριστος σε -εσα:

• αφαιρώ – αφαίρεσα
• επαινώ – επαίνεσα

Παρόμοια ρήματα: αποτελώ, βαρώ, διαιρώ, διαρκώ, εξαιρώ, καλώ, μπορώ, πονώ, φορώ, χωρώ

Αόριστος σε -ηξα:

• βουτώ – βούτηξα
• τραβώ – τράβηξα

Παρόμοια ρήματα: βαστώ (και βάσταξα), βογκώ, βροντώ, ζουλώ, πηδώ (και πήδησα), ρουφώ, στραμπουλώ, φυσώ

Πόνεσε

Αόριστος σε -υσα:

• μεθώ – μέθυσα
• μηνώ – μήνυσα

Το ρήμα καθιστώ:

• καθιστώ – κατέστησα
• αντικαθιστώ – αντικατέστησα / αντικατάστησα

Παρόμοια ρήματα: αποκαθιστώ, εγκαθιστώ, υποκαθιστώ

Παθητική φωνή

Τα περισσότερα ανώμαλα ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό αόριστο από τον ενεργητικό με αναμενόμενο τρόπο:

• αφαίρεσα – αφαιρέθηκα
• γέλασα – γελάστηκα
• κοίταξα – κοιτάχτηκα
• τράβηξα – τραβήχτηκα

Μερικά, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

• καταριέμαι – καταράστηκα
• κυλιέμαι – κυλίστηκα
• παραπονιέμαι / παραπονούμαι – παραπονέθηκα

Ειδική περίπτωση αποτελεί το καλούμαι και τα σύνθετά του:

• καλούμαι – καλέστηκα / κλήθηκα
• ανακαλούμαι – ανακλήθηκα
• επικαλούμαι – επικαλέστηκα
• προκαλούμαι – προκλήθηκα
• προσκαλούμαι – προσκλήθηκα

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: cdhp.org

Από τον ενεστώτα στον αόριστο

Στα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας το αοριστικό θέμα σχηματίζεται από το ενεστωτικό με αλλαγή του τελευταίου φθόγγου του.

Ενεστωτικό
 θέμα 

Αοριστικό
θέμα (Ε.Φ.)

Αοριστικό
θέμα (Π.Φ.)

ντυν-
λουζ-
τυλιγ-
γραφ-

ντυσ-
λουσ-
τυλιξ-
γραψ-

ντυθ-
λουστ-
τυλιχτ-
γραφτ-

(Ε.Φ. = Ενεργητική φωνή, Π.Φ. = Παθητική φωνή)

Στη συνέχεια προστίθεται η αύξηση (εφόσον είναι αναγκαία) και ακολουθούν οι καταλήξεις «-α» και «-ηκα» ανάλογα με τη φωνή.

Ενεστώτας 

Αόριστος (Ε.Φ.)

Αόριστος (Π.Φ.)

ντύν-ω
λούζ-ω
τυλίγ-ω
γράφ-ω

έ-ντυσ-α
έ-λουσ-α
τύλιξ-α
έ-γραψ-α

ντύθ-ηκα
λούστ-ηκα
τυλίχτ-ηκα
γράφτ-ηκα

Έτσι, λοιπόν, τα περισσότερα ρήματα της Α΄ συζυγίας στον αόριστο λήγουν σε

• -σα, -ξα, -ψα στην ενεργητική φωνή και
• -θηκα, -στηκα, -χτηκα, -φτηκα στην παθητική.

Στη Β΄ συζυγία τα πράγματα είναι πιο απλά, αφού δεν υπάρχει αοριστικό θέμα και στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα ρήματα λήγουν σε

• -ησα στην ενεργητική φωνή και
• -ήθηκα στην παθητική.

Εύκολη ορθογραφία: Όλα αυτά τα -ηκα, -ησα και -ήθηκα γράφονται με ήτα!

Διαφοροποιήσεις

1 Οι καταλήξεις του αορίστου στην Α΄ συζυγία εξαρτώνται συνήθως από τον τελευταίο φθόγγο του ενεστωτικού θέματος:

Ρήματα σε -σα / -θηκα

• συνδέ-ω → σύνδεσα, συνδέθηκα
• πληρών-ω → πλήρωσα, πληρώθηκα
• ενισχύ-ω → ενίσχυσα, ενισχύθηκα

Ρήματα σε -σα / -στηκα

• διαψεύδ-ω → διέψευσα, διαψεύστηκα
• αποκλεί-ω → απέκλεισα, αποκλείστηκα
• δανείζ-ω → δάνεισα, δανείστηκα
• πείθ-ω → έπεισα, πείστηκα
• πιάν-ω → έπιασα, πιάστηκα
• ακού-ω → άκουσα, ακούστηκα

Ρήματα σε -ξα / -χτηκα

• εκλέγ-ω → εξέλεξα, εκλέχτηκα
• τινάζ-ω → τίναξα, τινάχτηκα
• μπλέκ-ω → έμπλεξα, μπλέχτηκα
• σπρώχν-ω → έσπρωξα, σπρώχτηκα

Ρήματα σε -ψα / -φτηκα

• κρύβ-ω → έκρυψα, κρύφτηκα
• βάφ-ω → έβαψα, βάφτηκα
• παύ-ω → έπαψα, παύτηκα
• παντρεύ-ω → πάντρεψα, παντρεύτηκα

Βεβαίως, δε λείπουν και οι εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα ρήματα σε -ζω σχηματίζουν τον αόριστο σε -σα/-στηκα, όμως ορισμένα διαφοροποιούνται:

• μοιράζω → μοίρασα, μοιράστηκα
• κοιτάζω → κοίταξα, κοιτάχτηκα

Παντρεύτηκαν

2 Μερικά ρήματα στην ενεργητική φωνή σχηματίζουν δύο τύπους αορίστου, έναν με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος και έναν για περιστάσεις με επίσημο ύφος:

• απαγορεύω → απαγόρεψα / απαγόρευσα

Αυτό συμβαίνει και με κάποια ρήματα που τα σύνθετά τους έχουν λόγια προέλευση:

• παιδεύω → παίδεψα
  εκπαιδεύω → εκπαίδευσα
• παύω → έπαψα
  αναπαύω → ανάπαυσα

3 Μερικά ρήματα στην παθητική φωνή σχηματίζουν επίσης δύο τύπους αορίστου (καθημερινό/επίσημο ύφος). Στη δεύτερη περίπτωση το «τ» γίνεται «θ»:

• καλύπτω → καλύφτηκα / καλύφθηκα

Στα ρήματα με λόγια προέλευση οι καταλήξεις, προς το παρόν, σχηματίζονται μόνο με «θ»:

• αναπτύσσω → αναπτύχθηκα
  ελέγχω → ελέγχθηκα
• απορρίπτω → απορρίφθηκα
  εγκαταλείπω → εγκαταλείφθηκα

Αναπτύχθηκαν

Ανώμαλα ρήματα

Σε ορισμένα ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο:

• λέω → είπ-α
• μένω → έμειν-α
• παθαίνω → έπαθ-α
• σφάλλω → έσφαλ-α

• ντρέπομαι → ντράπ-ηκα
• σέβομαι → σεβάστ-ηκα
• φαίνομαι → φάν-ηκα

Στη Β΄ συζυγία οι αόριστοι που χρειάζονται προσοχή είναι πολύ λιγότεροι:

• γελώ → γέλ-ασα
• μπορώ → μπόρ-εσα
• τραβώ → τράβ-ηξα

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com, peakpx.com, keanzacharis@facebook