Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι

Αυτά τα όμορφα ρήματα σχηματίζουν τον παρατατικό με καταλήξεις που συχνά είναι δύσχρηστες και μας ξενίζουν ή μας μπερδεύουν.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα παρουσιάζεται στα δύο πρώτα πρόσωπα του ενικού αριθμού με τα κακόηχα «-ούμουν» και «-⁠ούσουν»:

• ενοχλούμουν, ενοχλούσουν
• περιποιούμουν, περιποιούσουν

Κάποια ρήματα, ιδίως στον προφορικό λόγο, έχουν αρχίσει να σχηματίζουν τον παρατατικό όπως τα ρήματα σε -ιέμαι:

• ασχολούμουν / ασχολιόμουν
• διηγούμουν / διηγιόμουν

Αυτό είναι πιο εύκολο σε μερικά ρήματα που λήγουν σε -ποιούμαι, γιατί βοηθάει το «οι» πριν την κατάληξη:

• περιποιόμουν, περιποιόσουν
• προσποιόμουν, προσποιόσουν

Διηγείται

Τα πράγματα είναι ακόμη καλύτερα στα (λίγα) ρήματα που σχηματίζουν και δεύτερες, πιο λαϊκές καταλήξεις σε -ιέμαι:

• αρνούμαι / αρνιέμαι
• παρεξηγούμαι / παρεξηγιέμαι
• παρηγορούμαι / παρηγοριέμαι

Αν μας προκαλεί αμηχανία ο ένας παρατατικός («-ούμουν»), δανειζόμαστε τον άλλο:

• αρνούμουν / αρνιόμουν
• παρεξηγούμουν / παρεξηγιόμουν
• παρηγορούμουν / παρηγοριόμουν

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΑ: thinkorange.com

Τα ρήματα σε -άμαι

Λίγα και καλά!

Στην ομάδα αυτή ανήκουν τέσσερα ρήματα που εμφανίζονται πολύ συχνά στον λόγο μας:

• θυμάμαι, κοιμάμαι
• λυπάμαι, φοβάμαι

Στους συνεχείς χρόνους διαφέρουν λίγο από τα υπόλοιπα ρήματα της Β΄ συζυγίας:

Ενεστώτας

κοιμάμαι
κοιμάσαι
κοιμάται

κοιμόμαστε
κοιμάστε*
κοιμούνται

Παρατατικός

κοιμόμουν*
κοιμόσουν*
κοιμόταν*

κοιμόμασταν
κοιμόσασταν
κοιμούνταν*

Συνεχής μέλλοντας

θα κοιμάμαι

* Εναλλακτικοί τύποι: κοιμόσαστε — κοιμόμουνα, κοιμόσουνα, κοιμότανε, κοιμόντουσαν

Κοιμάται

Στους απλούς και συντελεσμένους, όμως, ακολουθούν κανονικά την κλίση του «αγαπιέμαι»:

• κοιμήθηκα
• θα κοιμηθώ
• έχω κοιμηθεί

Παλαιότεροι τύποι

Σε περιστάσεις με επίσημο ύφος το ρήμα λυπάμαι σχηματίζει το α΄ πρόσωπο του ενεστώτα και με τις λόγιες καταλήξεις «-⁠ούμαι» και «-⁠ούμαστε»:

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού
ΕΙΚΟΝΕΣ: sleepcenterinfo.com, kefim.org

Τα ρήματα σε -ιέμαι

Η πρώτη τάξη της Β΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα λιγότερα ρήματα της Β΄ συζυγίας. Το θέμα τους είναι ίδιο σε όλους τους χρόνους.

Γαργαλιέται

Οι συνεχείς χρόνοι

Στους δύο χρόνους που έχουν ίδιες καταλήξεις (ενεστώτα, συνεχή μέλλοντα) τα περισσότερα πρόσωπα λήγουν σε «-αι».

Ενεστώτας

αγαπιέμαι
αγαπιέσαι
αγαπιέται

αγαπιόμαστε
αγαπιέστε*
αγαπιούνται

Παρατατικός

αγαπιόμουν*
αγαπιόσουν*
αγαπιόταν*

αγαπιόμασταν
αγαπιόσασταν
αγαπιούνταν*

Συνεχής μέλλοντας

θα αγαπιέμαι

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπιόσαστε — αγαπιόμουνα, αγαπιόσουνα, αγαπιότανε, αγαπιόντουσαν

Οι απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Στους συντελεσμένους χρόνους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη. Επιπλέον:

Όλα τα «ηθ-» και «ηθηκ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις γράφονται με ήτα.

Ο απλός μέλλοντας κλίνεται όπως ο ενεστώτας των ρημάτων σε -ώ/-⁠είς.

Αόριστος

αγαπήθηκα
αγαπήθηκες
αγαπήθηκε

αγαπηθήκαμε
αγαπηθήκατε
αγαπήθηκαν*

Απλός μέλλοντας

θα αγαπηθώ
θα αγαπηθείς
θα αγαπηθεί

θα αγαπηθούμε
θα αγαπηθείτε
θα αγαπηθούν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω αγαπηθεί

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπηθήκανε (αγαπηθήκαν), θα αγαπηθούνε

Έτσι κλίνονται τα περισσότερα ρήματα σε -ώ/-άς που σχηματίζουν παθητική φωνή:

• βοηθιέμαι, γαργαλιέμαι, γεννιέμαι
• κουνιέμαι, μιλιέμαι, πουλιέμαι
• τραγουδιέμαι, τσιμπιέμαι, χτυπιέμαι

Αλλά και μερικά αποθετικά:

• αναρωτιέμαι, χασμουριέμαι

Χασμουριέται

Ανώμαλες καταλήξεις

Σε μερικά ρήματα οι καταλήξεις των απλών και συντελεσμένων χρόνων δεν ξεκινούν με «ηθ-» και χρειάζονται προσοχή:

βαριέμαι

• βαρέθηκα
• θα βαρεθώ
• έχω βαρεθεί

ξεχνιέμαι

• ξεχάστηκα
• θα ξεχαστώ
• έχω ξεχαστεί

Οι άλλες εγκλίσεις

Οι χρόνοι είναι μορφές της οριστικής. Οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται με παρόμοιο τρόπο.  

Υποτακτική

• Συνεχής: να αγαπιέμαι
• Απλή: να αγαπηθώ
• Συντελεσμένη: να έχω αγαπηθεί
• Άλλοι τύποι: να αγαπιόμουν, να αγαπήθηκα, να είχα αγαπηθεί

Προστακτική

• Συνεχής: να αγαπιέσαι, να αγαπιέστε
• Απλή: αγαπήσου, αγαπηθείτε

Βαριέται

Διαφοροποιήσεις

α) Μερικά ρήματα σχηματίζουν και δεύτερους τύπους με την παλαιότερη κατάληξη -ώμαι:

• βρυχιέμαι / βρυχώμαι
• περιπλανιέμαι / περιπλανώμαι
• συναντιέμαι / συναντώμαι

Σε κάποια, μάλιστα, το -ώμαι είναι η μόνη επιλογή:

• απατώ – απατώμαι
• αποσπώ – αποσπώμαι

β) Το καθιστώ στην παθητική φωνή γίνεται καθίσταμαι και κλίνεται με ιδιαίτερο τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• αντικαθιστώ – αντικαθίσταμαι
• εγκαθιστώ – εγκαθίσταμαι

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: mothersblog.gr, bensonsforbeds.co.uk, cbc.ca

Τα ρήματα σε -ώμαι

Λίγα και καλά!

Τα ρήματα σε -ώ/-άς σχηματίζουν τους τύπους της παθητικής φωνής με τη σύγχρονη κατάληξη «-ιέμαι»:

• αγαπώ – αγαπιέμαι
• ξεχνώ – ξεχνιέμαι

Μερικά, ωστόσο, σχηματίζουν και δεύτερους τύπους με την παλαιότερη κατάληξη -ώμαι:

• σπαταλώ – σπαταλιέμαι / σπαταλώμαι
• συναντώ – συναντιέμαι / συναντώμαι

Οι τύποι αυτοί συνηθίζονται στον γραπτό λόγο και γενικότερα σε περιστάσεις με επίσημο ύφος.

Παρόμοια αποθετικά ρήματα: αναρριχιέμαι/-ώμαι, βρυχιέμαι/-ώμαι, περιπλανιέμαι/-ώμαι

Μόνο σε -ώμαι

Άλλα ρήματα, περισσότερο λόγια, σχηματίζονται αποκλειστικά με τη δεύτερη κατάληξη:

• αναρτώμαι, απατώμαι
• απορροφώμαι, αποσιωπώμαι
• διερωτώμαι, εγγυώμαι, ερευνώμαι
• ηττώμαι, τιμώμαι

Οι συνεχείς χρόνοι

1 Στον ενεστώτα (και στον συνεχή μέλλοντα) οι καταλήξεις του πρώτου και του τελευταίου προσώπου ξεκινούν με ωμέγα και χρειάζονται προσοχή:

Ενεστώτας

εγγυώμαι
εγγυάσαι
εγγυάται

εγγυόμαστε
εγγυάστε
εγγυώνται

Παρατατικός

εγγυόμουν
εγγυόσουν
εγγυόταν

εγγυόμασταν
εγγυόσασταν
εγγυόνταν

Συνεχής μέλλοντας

θα εγγυώμαι

2 Ο παρατατικός των άλλων ρημάτων δεν είναι πάντα τόσο εύχρηστος όσο στο «εγγυώμαι» και συχνά τον χρησιμοποιούμε μόνο για το γ΄ πρόσωπο.

Άλλες φορές τον συναντούμε με παλαιότερες καταλήξεις, κάτι που μας ξενίζει ή και μας μπερδεύει:

αναρτώμαι

—
—
αναρτάτο

—
—
αναρτώνταν

ερευνώμαι

—
—
ερευνάτο

—
—
ερευνώνταν

Τα πράγματα είναι πιο εύκολα στα ρήματα που σχηματίζουν διπλούς τύπους, αφού μπορούμε να δανειζόμαστε τους τύπους των σύγχρονων καταλήξεων σε «-ιέμαι»:

• συναντάτο / συναντιόταν
  συναντώνταν / συναντιούνταν
• περιπλανάτο / περιπλανιόταν
  περιπλανώνταν / περιπλανιούνταν

Οι απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Όπως και στα άλλα ρήματα της Β΄ συζυγίας, οι χρόνοι αυτοί ακολουθούν την κλίση του «αγαπιέμαι»:

εγγυώμαι

• εγγυήθηκα
• θα εγγυηθώ
• έχω εγγυηθεί

ερευνώμαι

• ερευνήθηκα
• θα ερευνηθώ
• έχω ερευνηθεί

Με παρόμοιο τρόπο σχηματίζονται και τα (ανώμαλα) ρήματα που οι καταλήξεις τους δεν ξεκινούν με «ηθ-»:

αποπειρώμαι

• αποπειράθηκα
• θα αποπειραθώ
• έχω αποπειραθεί

αποσπώμαι

• αποσπάστηκα
• θα αποσπαστώ
• έχω αποσπαστεί

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: in.gr, skroutz.gr, isarkadias.gr

Τα ρήματα σε -ομαι

Η ομάδα της Α΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα της παθητικής φωνής. Έχουν δύο θέματα, ένα για τους συνεχείς χρόνους και ένα για τους απλούς και συντελεσμένους.

Κρύβεται

Οι συνεχείς χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα. Στους δύο, μάλιστα, που έχουν ίδιες καταλήξεις (ενεστώτα, συνεχή μέλλοντα) τα περισσότερα πρόσωπα λήγουν σε «-αι».

Ενεστώτας

ντύνομαι
ντύνεσαι
ντύνεται

ντυνόμαστε
ντύνεστε*
ντύνονται

Παρατατικός

ντυνόμουν*
ντυνόσουν*
ντυνόταν*

ντυνόμασταν
ντυνόσασταν
ντύνονταν*

Συνεχής μέλλοντας

θα ντύνομαι

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυνόσαστε — ντυνόμουνα, ντυνόσουνα, ντυνότανε, ντυνόντουσαν

Οι απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα. Στους συντελεσμένους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη. Επιπλέον:

Όλα τα «ηκ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις του αορίστου γράφονται με ήτα.

Ο απλός μέλλοντας κλίνεται όπως ο ενεστώτας των ρημάτων σε -ώ/-⁠είς.

Αόριστος

ντύθηκα
ντύθηκες
ντύθηκε

ντυθήκαμε
ντυθήκατε
ντύθηκαν*

Απλός μέλλοντας

θα ντυθώ
θα ντυθείς
θα ντυθεί

θα ντυθούμε
θα ντυθείτε
θα ντυθούν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω ντυθεί

* Εναλλακτικοί τύποι: ντυθήκανε (ντυθήκαν), θα ντυθούνε

Έτσι κλίνονται τα ρήματα σε -ω που σχηματίζουν παθητική φωνή:

• βάφομαι, δένομαι, ετοιμάζομαι
• κρύβομαι, μπλέκομαι, ξύνομαι
• παιδεύομαι, πιέζομαι, τυλίγομαι

Αλλά και τα περισσότερα αποθετικά:

• αγωνίζομαι, αισθάνομαι, αστειεύομαι
• γεύομαι, δέχομαι, διαπραγματεύομαι
• εμπιστεύομαι, εργάζομαι, ερωτεύομαι
• ισχυρίζομαι, ξεκαρδίζομαι, ονειρεύομαι
• παθιάζομαι, πορεύομαι, σκέφτομαι
• υποπτεύομαι, χειρίζομαι, χρειάζομαι

Εργάζεται

Ανώμαλο αοριστικό θέμα

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα σχηματίζεται ανώμαλα και χρειάζεται προσοχή:

βρίσκομαι

• βρέθηκα
• θα βρεθώ
• έχω βρεθεί

χαίρομαι

• χάρηκα
• θα χαρώ
• έχω χαρεί

Άλλα ανώμαλα ρήματα:

• αναβάλλομαι, αφήνομαι, γίνομαι
• έρχομαι, εύχομαι, κάθομαι
• ντρέπομαι, υπόσχομαι, φαίνομαι

Ορισμένα, μάλιστα, έχουν και τις καταλήξεις της ενεργητικής φωνής:

• έγινα – θα γίνω
• ήρθα – θα έρθω

Οι άλλες εγκλίσεις

Όπως οι χρόνοι της οριστικής, έτσι και οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται από τα δύο θέματα των ρημάτων.  

Υποτακτική

• Συνεχής: να ντύνομαι
• Απλή: να ντυθώ
• Συντελεσμένη: να έχω ντυθεί
• Άλλοι τύποι: να ντυνόμουν, να ντύθηκα, να είχα ντυθεί

Προστακτική

• Συνεχής: να ντύνεσαι, να ντύνεστε
• Απλή: ντύσου, ντυθείτε

Χαίρεται

Διαφοροποιήσεις

α) Τα συνηρημένα ρήματα πριν την κατάληξη «-ομαι» παίρνουν ένα γάμα για λόγους ευφωνίας:

• ακούω – ακούγομαι
• καίω – καίγομαι
• κλαίω – κλαίγομαι
• λέω – λέγομαι
• τρώω – τρώγομαι
• φυλάω – φυλάγομαι

αλλά:

• σπάω – σπάζομαι

β) Τα λόγια σύνθετα του σκέφτομαι/σκέφτηκα σχηματίζονται με τα παλαιότερα συμφωνικά συμπλέγματα «πτ» και «φθ»:

• επισκέπτομαι – επισκέφθηκα
• συσκέπτομαι – συσκέφθηκα

γ) Τα λόγια σύνθετα του έρχομαι/ήρθα σχηματίζουν τον αόριστο με το παλαιότερο συμφωνικό σύμπλεγμα «λθ»:

• επανέρχομαι – επανήλθα
• συνέρχομαι – συνήλθα

δ) Το θέτω στην παθητική φωνή γίνεται τίθεμαι και κλίνεται με ιδιαίτερο τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει και στα σύνθετά του:

• εκθέτω – εκτίθεμαι
• μεταθέτω – μετατίθεμαι
• προσθέτω – προστίθεμαι

ε) Τέλος, μερικά ρήματα σχηματίζουν τον αόριστο με λόγιο τρόπο, έχουν δηλαδή στα περισσότερα πρόσωπα αρχαίες καταλήξεις, ενώ παίρνουν και αύξηση:

• εκπλήσσομαι – εξεπλάγην
• εμπλέκομαι – ενεπλάκην
• προάγομαι – προήχθην
• συλλαμβάνομαι – συνελήφθην

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: dissolve.com, blog.hannaservice.eu, tropeaka.com

Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο

Λίγα και καλά!

Μερικά ρήματα της Α΄ συζυγίας σχηματίζουν τον αόριστο της παθητικής φωνής με αύξηση και αρχαίες καταλήξεις, κάτι που μας ξενίζει ή και μας μπερδεύει:

• εμ-πλέκομαι → εν-επλάκην
• συλ-λαμβάνομαι → συν-ελήφθην
• εκ-πλήσσομαι → εξ-επλάγην
• προ-άγομαι → προ-ήχθην

Αυτές οι διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται στα πρόσωπα του ενικού αριθμού και στο γ΄ πληθυντικό:

εμπλέκομαι

εν-επλάκην
εν-επλάκης
εν-επλάκη

εμ-πλακήκαμε
εμ-πλακήκατε
εν-επλάκησαν

συλλαμβάνομαι

συν-ελήφθην
συν-ελήφθης
συν-ελήφθη

συλ-ληφθήκαμε
συλ-ληφθήκατε
συν-ελήφθησαν

εκπλήσσομαι

εξ-επλάγην
εξ-επλάγης
εξ-επλάγη

εκ-πλαγήκαμε
εκ-πλαγήκατε
εξ-επλάγησαν

προάγομαι

προ-ήχθην
προ-ήχθης
προ-ήχθη

προ-αχθήκαμε
προ-αχθήκατε
προ-ήχθησαν

Για τις αλλαγές που επιφέρει η εσωτερική αύξηση στις περισσότερες προθέσεις πατήστε εδώ.

Μετά τον αόριστο

Ο απλός μέλλοντας και οι συντελεσμένοι χρόνοι σχηματίζονται κανονικά, χωρίς την αύξηση του αορίστου:

εμπλέκομαι / ενεπλάκην

• θα εμπλακώ
• έχω εμπλακεί

συλλαμβάνομαι / συνελήφθην

• θα συλληφθώ
• έχω συλληφθεί

εκπλήσσομαι / εξεπλάγην

• θα εκπλαγώ
• έχω εκπλαγεί

προάγομαι / προήχθην

• θα προαχθώ
• έχω προαχθεί

Δεύτεροι τύποι

Σε κάποια ρήματα με σύγχρονο αόριστο αυτοί οι λόγιοι τύποι εμφανίζονται μόνο σε επίσημο περιβάλλον ή σε στερεότυπες εκφράσεις:

• Εξελέγη δήμαρχος για δεύτερη φορά.
  (εκλέχτηκε)
• Υπεβλήθη σε χειρουργική επέμβαση.
  (υποβλήθηκε)
• Το μήνυμα εστάλη.
  (στάλθηκε)

Παρόμοιες περιπτώσεις

Ο λόγιος αόριστος σε -ην/-ης συναντάται επίσης στα περισσότερα σύνθετα του «βαίνω», αλλά και σε ορισμένα αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι:

μεταβαίνω / μετέβην

• θα μεταβώ
• έχω μεταβεί

εκρήγνυμαι / εξερράγην

• θα εκραγώ
• έχω εκραγεί

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής, Νεοελληνική Γραμματική για Έλληνες και ξένους
ΕΙΚΟΝΕΣ: ertnews.gr, patrisnews.com

Τα ρήματα σε -ώ/-άς

Η πρώτη τάξη της Β΄ συζυγίας

Εδώ βρίσκονται τα λιγότερα ρήματα της Β΄ συζυγίας. Το θέμα τους είναι ίδιο σε όλους τους χρόνους.

Κολυμπάει

Η ιδιομορφία αυτών των ρημάτων είναι ότι σχηματίζουν τους συνεχείς χρόνους με δύο ομάδες καταλήξεων.

Οι πρώτες συνηθίζονται στον γραπτό λόγο και γενικότερα σε περιστάσεις με επίσημο ύφος:

• αγαπώ, αγαπούσα, θα αγαπώ

Οι δεύτερες συνηθίζονται στον προφορικό λόγο και σε περιστάσεις με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος:

• αγαπάω, αγάπαγα, θα αγαπάω

Οι συνεχείς χρόνοι

Ο ενεστώτας και ο συνεχής μέλλοντας έχουν τις ίδιες καταλήξεις:

Ενεστώτας

αγαπώ
αγαπάς
αγαπά

αγαπούμε
αγαπάτε
αγαπούν*

Παρατατικός

αγαπούσα
αγαπούσες
αγαπούσε

αγαπούσαμε
αγαπούσατε
αγαπούσαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα αγαπώ

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπούνε, αγαπούσανε

Ενεστώτας

αγαπάω
αγαπάς
αγαπάει

αγαπάμευ
αγαπάτε
αγαπάνε*

Παρατατικός

αγάπαγα
αγάπαγες
αγάπαγε

αγαπάγαμεα
αγαπάγατε
αγάπαγαν*

Συνεχής μέλλοντας

θα αγαπάω

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπάν, αγαπάγανε (αγαπάγαν)

❮ ❯

Οι απλοί και συντελεσμένοι χρόνοι

Στους συντελεσμένους χρόνους (παρακείμενο, υπερσυντέλικο, συντελεσμένο μέλλοντα) η κατάληξη είναι άκλιτη.

Επιλέον, όλα τα «ησ-» με τα οποία αρχίζουν οι καταλήξεις γράφονται με ήτα:

Αόριστος

αγάπησα
αγάπησες
αγάπησε

αγαπήσαμε
αγαπήσατε
αγάπησαν*

Απλός μέλλοντας

θα αγαπήσω
θα αγαπήσεις
θα αγαπήσει

θα αγαπήσουμε
θα αγαπήσετε
θα αγαπήσουν*

Συντελεσμένοι χρόνοι

έχω / είχα / θα έχω αγαπήσει

* Εναλλακτικοί τύποι: αγαπήσανε (αγαπήσαν), θα αγαπήσουνε

Έτσι κλίνονται, μεταξύ άλλων, τα ρήματα:

• ακουμπώ, απαντώ, βοηθώ, γλεντώ
• ζητώ, κολυμπώ, κουνώ, κυνηγώ
• λιποθυμώ, μελετώ, μετρώ, μιλώ
• νικώ, ξεκινώ, ξενυχτώ, ξυπνώ
• παρατώ, περπατώ, πολεμώ, ρωτώ
• σταματώ, τολμώ, φιλώ, χαιρετώ

Αλλά και τα σύνθετα σε -κοπώ:

• γλεντοκοπώ, γρονθοκοπώ
• ιδροκοπώ, λαμποκοπώ
  (όμως: χρεοκοπώ/-είς)

Μιλάει

Ανώμαλες καταλήξεις

Σε μερικά ρήματα οι καταλήξεις των απλών και συντελεσμένων χρόνων δεν ξεκινούν με «ησ-» και χρειάζονται προσοχή:

γελώ

• γέλασα
• θα γελάσω
• έχω γελάσει

τραβώ

• τράβηξα
• θα τραβήξω
• έχω τραβήξει

Παρόμοια ρήματα σε

• -ασα: γερνώ, δρω, ξεχνώ, περνώ
• -αξα: κοιτώ, πετώ
• -εσα: βαρώ, πονώ, φορώ, χωρώ
• -ηξα: βουτώ, ζουλώ, ρουφώ, φυσώ
• -υσα: μεθώ

Οι άλλες εγκλίσεις

Οι χρόνοι είναι μορφές της οριστικής. Οι άλλες εγκλίσεις σχηματίζονται με παρόμοιο τρόπο.  

Υποτακτική

• Συνεχής: να αγαπώ/αγαπάω
• Απλή: να αγαπήσω
• Συντελεσμένη: να έχω αγαπήσει
• Άλλοι τύποι: να αγαπούσα/αγάπαγα, να αγάπησα, να είχα αγαπήσει

Προστακτική

• Συνεχής: αγάπα, αγαπάτε
• Απλή: αγάπησε, αγαπήστε

Χαιρετάει

Διαφοροποιήσεις

α) Ορισμένα ρήματα λόγιας προέλευσης δε σχηματίζουν τις δεύτερες καταλήξεις σε «-⁠άω» και «-αγα»:

• αγωνιώ, αναρτώ, αντανακλώ
• ασφυκτιώ, αφορώ, δρω, εκτιμώ
• ερευνώ, καθιστώ, προσδοκώ
• σιωπώ, φοιτώ, ωχριώ

β) Άλλα ρήματα ωστόσο, πιο λαϊκά, εμφανίζονται συχνότερα με αυτές τις δεύτερες καταλήξεις:

• βαράω, βρομάω, γρατζουνάω
• κοπανάω, λυσσάω, μουρμουράω
• πονάω, τσιγκλάω, φυσάω

γ) Μερικά λαϊκά ρήματα, επίσης, σχηματίζουν σύνθετα που ακολουθούν την κλίση της δεύτερης τάξης:

• κρατώ, κρατάς
  αλλά: επικρατώ, επικρατείς
• πονώ, πονάς
  αλλά: προπονώ, προπονείς
• φορώ, φοράς
  αλλά: πληροφορώ, πληροφορείς
• χωρώ, χωράς
  αλλά: υποχωρώ, υποχωρείς

► Η κλίση των ρημάτων  1.  Τα ρήματα σε -ω  2.  Τα συνηρημένα ρήματα σε -ω  3.  Τα ρήματα σε -λλω  4.  Τα σύνθετα του «άγω»  5.  Τα σύνθετα του «βαίνω»  6.  Το ρήμα «έχω»  7.  Τα ρήματα σε -ώ/-άς  8.  Τα ρήματα σε -ώ/-είς  9.  Τα ρήματα σε -ομαι 10. Ρήματα σε -ομαι με λόγιο αόριστο 11. Τα ρήματα σε -ιέμαι 12. Τα ρήματα σε -ούμαι 13. Ο παρατατικός των ρημάτων σε -ούμαι 14. Τα ρήματα σε -άμαι 15. Τα ρήματα σε -ώμαι 16. Η οικογένεια του «τίθεμαι» 17. Η οικογένεια του «ίσταμαι» 18. Αρχαιόκλιτα ρήματα σε -μαι 19. Το ρήμα «είμαι» ► Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης ► Οι εναλλακτικές καταλήξεις των ρημάτων

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Γραμματική Α΄-Γ΄ Γυμνασίου, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της Ελληνικής
ΕΙΚΟΝΕΣ: swimmingworldmagazine.com, podilato98.blogspot.com (από el.wiktionary.org), freepik.com, forbes.com