Η εσωτερική αύξηση

Μόνο σε σύνθετα ρήματα λόγιας προέλευσης

Η αύξηση παρουσιάζεται στα δισύλλαβα ρήματα, ώστε να αποκτήσουν προπαραλήγουσα για τον τόνο του παρατατικού και του αορίστου τους:

• πράττω → έπραξα
• γράφω → έγραψα

Αυτή η αύξηση συχνά διατηρείται ακόμη και όταν τα ρήματα γίνουν σύνθετα με κάποια πρόθεση. Τότε, μάλιστα, τη λέμε εσωτερική αύξηση:

• εισ-πράττω → εισ-έπραξα
• περι-γράφω → περι-έγραψα

Εισέπραξε

Αλλαγές στις προθέσεις

Οι περισσότερες προθέσεις επηρεάζονται από την εσωτερική αύξηση και χάνουν το τελικό τους φωνήεν για λόγους ευφωνίας.

Δεν επηρεάζονται από την αύξηση:

• εισ-πράττω → εισ-έπραξα
• περι-γράφω → περι-έγραψα
• προ-τρέπω → προ-έτρεψα
• προσ-φεύγω → προσ-έφυγα
• υπερ-βάλλω → υπερ-έβαλα

Επηρεάζονται από την αύξηση:

• αμφι-βάλλω → αμφ-έβαλα
• ανα-βάλλω → αν-έβαλα
• αντι-γράφω → αντ-έγραψα
• απο-φεύγω → απ-έφυγα
• δια-γράφω → δι-έγραψα
• επι-στρέφω → επ-έστρεψα
• κατα-γράφω → κατ-έγραψα
• μετα-δίδω → μετ-έδωσα
• παρα-δίδω → παρ-έδωσα
• υπο-θέτω → υπ-έθεσα

Ορισμένες, μάλιστα, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή.

Η λόγια πρόθεση εκ γίνεται εξ:

• εκ-δίδω → εξ-έδωσα
• εκ-λέγω → εξ-έλεξα
• εκ-φράζω → εξ-έφρασα

Οι λόγιες προθέσεις εν και συν, που είχαν αλλάξει όταν έγινε η σύνθεση, αποκτούν την αρχική τους μορφή:

• εγ-κρίνω → εν-έκρινα
• εμ-πνέω → εν-έπνευσα
• συγ-γράφω → συν-έγραψα
• συλ-λέγω → συν-έλεξα
• συμ-βάλλω → συν-έβαλα

Προσοχή στα πρόσωπα!

Όπως και στα απλά ρήματα, η αύξηση είναι χρήσιμη μόνο όταν τονίζεται. Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού αριθμού είναι περιττή:

εισ-πράττω

εισ-έπραξα
εισ-έπραξες
εισ-έπραξε

εισ-πράξαμε
εισ-πράξατε
εισ-έπραξαν
(εισ-πράξανε)

περι-γράφω

περι-έγραψα
περι-έγραψες
περι-έγραψε

περι-γράψαμε
περι-γράψατε
περι-έγραψαν
(περι-γράψανε)

Ιδιαίτερη προσοχή, ωστόσο, χρειάζονται τα ρήματα που οι προθέσεις τους επηρεάζονται από την αύξηση.

Έτσι, στα περισσότερα πρόσωπα του πληθυντικού η αφαίρεση της αύξησης επαναφέρει τις προθέσεις στη μορφή που είχαν στον ενεστώτα:

επι-στρέφω

επ-έστρεψα
επ-έστρεψες
επ-έστρεψε

επι-στρέψαμε
επι-στρέψατε
επ-έστρεψαν
(επι-στρέψανε)

εκ-λέγω

εξ-έλεξα
εξ-έλεξες
εξ-έλεξε

εκ-λέξαμε
εκ-λέξατε
εξ-έλεξαν
(εκ-λέξανε)

Ορίστε μερικά ακόμη παραδείγματα:

• αμφι-βάλλω
  αμφ-έβαλα, αμφι-βάλαμε
• εγ-κρίνω
  εν-έκρινα, εγ-κρίναμε
• εμ-πνέω
  εν-έπνευσα, εμ-πνεύσαμε
• συλ-λέγω
  συν-έλεξα, συλ-λέξαμε
• συμ-βάλλω
  συν-έβαλα, συμ-βάλαμε

Διαφοροποιήσεις

Η εσωτερική αύξηση υπάρχει μόνο στα ρήματα που έχουν λόγια προέλευση:

• επιλέγω → επέλεξα
• παραδίδω → παρέδωσα

Τα σύγχρονα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση, οπότε τονίζονται κανονικά στην προπαραλήγουσα:

• διαλέγω → διάλεξα
• προδίδω → πρόδωσα

Αρκετά, ωστόσο, βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο και σχηματίζουν δύο τύπους· έναν με αύξηση και έναν χωρίς αύξηση:

• αναλύω → ανέλυσα / ανάλυσα
• καταθέτω → κατέθεσα / κατάθεσα
• παραλείπω → παρέλειψα / παράλειψα
• συνδέω → συνέδεσα / σύνδεσα
• υπογράφω → υπέγραψα / υπόγραψα

Σημαντικό: Οι τύποι με αύξηση χρησιμοποιούνται σε περιστάσεις με επίσημο ύφος, ενώ οι τύποι χωρίς αύξηση σε περιστάσεις με καθημερινό ή ανεπίσημο ύφος.

Και κάτι ακόμη

α) Στα ρήματα που έχουν περισσότερες από μία προθέσεις η αύξηση μπαίνει μετά την τελευταία πρόθεση και πριν το ρήμα:

• συν-εισ-φέρω → συνεισέφερα
• προ-δια-γράφω → προδιέγραψα
• επ-αν-εκ-δίδω → επανεξέδωσα

β) Η αύξηση δεν αποτελεί μέρος του αοριστικού θέματος. Κατά συνέπεια, στους χρόνους και στις εγκλίσεις που δημιουργούνται από αυτό απουσιάζει:

ανα-λαμβάνω / αν-έλαβα

• θα ανα-λάβω, έχω ανα-λάβει
• να ανα-λάβω, να έχω ανα-λάβει
• ανά-λαβε, ανα-λάβετε

Οι λόγιοι αόριστοι σε -ην/-ης

Η προστακτική δεν παίρνει αύξηση!

Η αύξηση των ρημάτων 1. Η εσωτερική αύξηση 2. Η αύξηση στη Β΄ συζυγία 3. Μια αρχαία αύξηση

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΕΣ: mypos.com, opentvgr@youtube, ertnews.gr, insider.gr

Η αύξηση στη Β΄ συζυγία

Τα ενεργητικά ρήματα της Β΄ συζυγίας δε χρειάζονται αύξηση στον παρατατικό, γιατί τονίζονται στην παραλήγουσα:

• αγαπώ → αγαπούσα
• ενοχλώ → ενοχλούσα

Αλλά και:

• ζω → ζούσα
• δρω → δρούσα

Δεν τη χρειάζονται ούτε στον αόριστο, γιατί έχουν την προπαραλήγουσα που θα τονιστεί:

• αγαπώ → αγάπησα
• ενοχλώ → ενόχλησα

Εξαίρεση αποτελούν τα μονοσύλλαβα ζω και δρω:

ζω

έζησα
έζησες
έζησε

ζήσαμε
ζήσατε
έζησαν
(ζήσανε)

δρω

έδρασα
έδρασες
έδρασε

δράσαμε
δράσατε
έδρασαν
(δράσανε)

Αυτή η αύξηση διατηρείται ακόμη και όταν γίνουν σύνθετα με κάποια πρόθεση:

• επιζώ → επέζησα
• αντιδρώ → αντέδρασα

Άλλα ρήματα με αύξηση

Η εσωτερική αύξηση εμφανίζεται και σε μερικά σύνθετα που μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά.

Κάποια, μάλιστα, φαίνεται ότι βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, καθώς σχηματίζουν και δεύτερο τύπο χωρίς αύξηση:

Σύνθετα σε -ιστώ

• εφιστώ → επέστησα
• καθιστώ → κατέστησα
• συνιστώ → συνέστησα / σύστησα

Σύνθετα σε -κτώ

• αποκτώ → απέκτησα / απόκτησα
• κατακτώ → κατέκτησα / κατάκτησα

Σύνθετα σε -σπώ

• αποσπώ → απέσπασα / απόσπασα
• διασπώ → διέσπασα / διάσπασα

Ακόμη πιο σπάνια είναι η αρχαία αύξηση, όπου το αρχικό φωνήεν γίνεται ήτα:

• απαυδώ → απηύδησα
• απεργώ → απήργησα / απέργησα
• διαρκώ → διήρκεσα

Η αύξηση των ρημάτων 1. Η εσωτερική αύξηση 2. Η αύξηση στη Β΄ συζυγία 3. Μια αρχαία αύξηση

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
ΕΙΚΟΝΑ: ethnos.gr

Μια αρχαία αύξηση

Επιβιώνει σε περιορισμένο αριθμό ρημάτων

Τα απλά ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν δε χρειάζονται αύξηση:

• αρχίζω → άρχιζα, άρχισα
• ενώνω → ένωνα, ένωσα

Στα αρχαία ελληνικά, ωστόσο, υπήρχε και μια άλλη αύξηση, η φωνηεντική, η οποία άλλαζε το αρχικό φωνήεν τους (π.χ. το «α-» γινόταν «η-»).

Σήμερα αυτή η αρχαία αύξηση επιβιώνει στον παρατατικό ή στον αόριστο μερικών πολύ όμορφων ρημάτων:

• έχω → είχα  
• είμαι → ήμουν  
• έρχομαι → ήρθα

αλλά και:

• απ-έχω → απ-είχα
• συν-έρχομαι → συν-ήλθα

Κυρίως, όμως, τη συναντούμε ως εσωτερική αύξηση σε ρήματα που είναι σύνθετα με κάποια πρόθεση. Σε όλα το αρχικό φωνήεν γίνεται η-.

Το α- γίνεται η-:

• απ-αγγέλλω → απ-ήγγελλα, απ-⁠ήγγειλα  
• δι-αρκώ → δι-ήρκεσα
• παρ-αγγέλνω → παρ-ήγγειλα
• παρ-άγω → παρ-ήγα, παρ-ήγαγα  
• συν-άπτω → συν-ήπτα, συν-ήψα
• υπ-άρχω → υπ-ήρχα, υπ-ήρξα

Το αι- γίνεται η-:

• εξ-αίρω → εξ-ήρα

Το αυ- γίνεται ηυ-:

• απ-αυδώ → απ-ηύδησα

Το ε- γίνεται η-:

• αν-εγείρω → αν-ήγειρα
• απ-εργώ → απ-ήργησα

Το ευ- γίνεται ηυ-:

• απ-ευθύνω → απ-ηύθυνα
• εφ-ευρίσκω → εφ-ηύρα

Κάποια, μάλιστα, φαίνεται ότι βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, σχηματίζοντας και δεύτερο τύπο χωρίς αύξηση:

• παραγγέλνω → παρήγγειλα / παράγγειλα
• συνάπτω → συνήψα / σύναψα
• απευθύνω → απηύθυνα / απεύθυνα

Μόνο όταν τονίζεται

Η αλλαγή στο φωνήεν ισχύει μόνο όσο είναι τονισμένο. Αν ο τόνος μετακινηθεί σε άλλη συλλαβή, το φωνήεν επανέρχεται στη μορφή που είχε στον ενεστώτα:

υπ-άρχω

υπ-ήρξα
υπ-ήρξες
υπ-ήρξε

υπ-ήρξαμε
υπ-ήρξατε
υπ-ήρξαν
(υπ-ήρξανε)

απ-αγγέλλω

απ-ήγγειλα
απ-ήγγειλες
απ-ήγγειλε

απ-αγγείλαμε
απ-αγγείλατε
απ-ήγγειλαν
(απ-αγγείλανε)

Και κάτι ακόμη

Όπως στη σύγχρονη αύξηση με «ε-», η φωνηεντική απουσιάζει στους χρόνους και στις εγκλίσεις που δημιουργούνται από το αοριστικό θέμα:

απ-αγγέλλω / απ-ήγγειλα

• θα απ-αγγείλω, έχω απ-αγγείλει
• να απ-αγγείλω, να έχω απ-αγγείλει
• απ-άγγειλε, απ-αγγείλετε

Η αύξηση των ρημάτων 1. Η εσωτερική αύξηση 2. Η αύξηση στη Β΄ συζυγία 3. Μια αρχαία αύξηση

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Σύγχρονη Σχολική Γραμματική για όλους
ΕΙΚΟΝΑ: _ioanna_@twitter (επιμέλεια: podilato98.blogspot.com)

Τα θέματα των ρημάτων

Α΄ συζυγία

Τα περισσότερα ρήματα ανήκουν στην Α΄ συζυγία και οι τύποι τους σχηματίζονται από δύο θέματα, το ενεστωτικό και το αοριστικό.

Το ενεστωτικό θέμα είναι ίδιο σε κάθε φωνή:

• ντύν-ω
• ντύν-ομαι

Το αοριστικό θέμα είναι διαφορετικό σε κάθε φωνή:

• έ-ντυσ-α
• ντύθ-ηκα

Για να βρούμε τα θέματα ενός ρήματος, αφαιρούμε τις καταλήξεις του ενεστώτα και του αορίστου.

* Αν, μάλιστα, ο αόριστος έχει αύξηση, την αφαιρούμε και αυτή.

Τα «παιδιά» του ενεστώτα και του αορίστου

Ο ενεστώτας και ο αόριστος ονομάζονται αρχικοί χρόνοι, επειδή από το θέμα τους σχηματίζονται όλοι οι χρόνοι (και όλες οι εγκλίσεις γενικότερα).

1 Οι ρηματικοί τύποι από το θέμα του ενεστώτα παρουσιάζουν αυτό που σημαίνει το ρήμα με τρόπο συνεχή.

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα (ενεργητική φωνή)

Οριστική

ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΧΡΟΝΟΙ

• Ενεστώτας (ντύν-ω)
• Παρατατικός (έ-ντυν-α)
• Συνεχής μέλλοντας (θα ντύν-ω)

Υποτακτική

• Συνεχής υποτακτική (να ντύν-ω)

Προστακτική

• Συνεχής προστακτική (ντύν-ε, ντύν-ετε)

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το ενεστωτικό θέμα (παθητική φωνή)

Οριστική

ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΧΡΟΝΟΙ

• Ενεστώτας (ντύν-ομαι)
• Παρατατικός (ντυν-όμουν)
• Συνεχής μέλλοντας (θα ντύν-ομαι)

Υποτακτική

• Συνεχής υποτακτική (να ντύν-ομαι)

Προστακτική

• Συνεχής προστακτική (να ντύν-εσαι)

❯

2 Οι ρηματικοί τύποι από το θέμα του αορίστου παρουσιάζουν αυτό που σημαίνει το ρήμα με τρόπο απλό ή συντελεσμένο.

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα (ενεργητική φωνή)

Οριστική

ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Αόριστος (έ-ντυσ-α)
• Απλός μέλλοντας (θα ντύσ-ω)

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Παρακείμενος (έχω ντύσ-ει)
• Υπερσυντέλικος (είχα ντύσ-ει)
• Συντελ. μέλλοντας (θα έχω ντύσ-ει)

Υποτακτική

• Απλή υποτακτική (να ντύσ-ω)
• Συντελ. υποτακτική (να έχω ντύσ-ει)

Προστακτική

• Απλή προστακτική (ντύσ-ε, ντύσ-τε)

Εγκλίσεις και χρόνοι που σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα (παθητική φωνή)

Οριστική

ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Αόριστος (ντύθ-ηκα)
• Απλός μέλλοντας (θα ντυθ-ώ)

ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Παρακείμενος (έχω ντυθ-εί)
• Υπερσυντέλικος (είχα ντυθ-εί)
• Συντελ. μέλλοντας (θα έχω ντυθ-εί)

Υποτακτική

• Απλή υποτακτική (να ντυθ-ώ)
• Συντελ. υποτακτική (να έχω ντυθ-εί)

Προστακτική

• Απλή προστακτική (ντύσ-ου, ντυθ-είτε)

❯

Β΄ συζυγία

Τα ρήματα της Β΄ συζυγίας είναι πιο απλά και έχουν μόνο ένα θέμα. Για να το βρούμε, αφαιρούμε τις καταλήξεις του ενεστώτα:

• αγαπ-ώ / αγαπ-ιέμαι
• ενοχλ-ώ / ενοχλ-ούμαι

Δείτε στη συνέχεια

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΑφιερώματαΠαζλΡήματα

ΕΙΚΟΝΕΣ: podilato98.blogspot.com (το σκίτσο της πρώτης από Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, το φόντο της δεύτερης από vecteezy.com)
ΠΑΖΛ: podilato98.blogspot.com

Μετά τον αόριστο

Από τον αόριστο (και το θέμα του) σχηματίζονται ο απλός μέλλοντας, οι συντελεσμένοι χρόνοι και οι αντίστοιχοι τύποι της υποτακτικής και της προστακτικής.

Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν ο αόριστος σχηματίζεται ανώμαλα:

πλένω / έπλυνα

• θα πλύνω, έχω πλύνει
• να πλύνω, να έχω πλύνει
• πλύνε, πλύνετε

πλένομαι / πλύθηκα

• θα πλυθώ, έχω πλυθεί
• να πλυθώ, να έχω πλυθεί
• πλύσου, πλυθείτε

Μερικά ρήματα, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

λέω / είπα

• θα πω, έχω πει
• να πω, να έχω πει
• πες, πείτε (πέστε)

έρχομαι / ήρθα

• θα έρθω, έχω έρθει
• να έρθω, να έχω έρθει
• έλα, ελάτε

Περισσότερα μπορείτε να δείτε στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

1. Απλοί μέλλοντες (και απλές υποτακτικές) που χρειάζονται προσοχή
2. Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή
3. Προστακτικές που χρειάζονται προσοχή

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΕΙΚΟΝΑ: cocooncenter.co.uk

Συντελεσμένοι χρόνοι που χρειάζονται προσοχή

Οι συντελεσμένοι χρόνοι στην Α΄ συζυγία σχηματίζονται από το αοριστικό θέμα και την κατάληξη -ει ή -εί (ανάλογα με τη φωνή του ρήματος).

• ντύνω / έντυσα
  έχω ντύσει
• ντύνομαι / ντύθηκα
  έχω ντυθεί

(για πρακτικούς λόγους παρουσιάζεται μόνο ο παρακείμενος)

Μερικά ρήματα, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή.

Αλλαγή αοριστικού θέματος:

• παίρνω / πήρα
  έχω πάρει
• πηγαίνω / πήγα
  έχω πάει
• τρώω / έφαγα
  έχω φάει
• έρχομαι / ήρθα
  έχω έρθει
• βλέπομαι / ειδώθηκα
  έχω ιδωθεί

Αλλά και:

• παρέχω / παρείχα
  έχω παράσχει
• συμμετέχω / συμμετείχα
  έχω συμμετάσχει

Ενεργητικά ρήματα με κατάληξη -εί:

• βλέπω / είδα
  έχω δει
• λέω / είπα
  έχω πει
• πίνω / ήπια
  έχω πιει
• βρίσκω / βρήκα
  έχω βρει
• μπαίνω / μπήκα
  έχω μπει
• βγαίνω / βγήκα
  έχω βγει

Αλλά και:

• διαβαίνω / διάβηκα
  έχω διαβεί
• παραβαίνω / παρέβην
  έχω παραβεί
• προβαίνω / προέβην
  έχω προβεί
• υπερβαίνω / υπερέβην
  έχω υπερβεί

Δεύτερες καταλήξεις με μεταφορά του τόνου:

• ανεβαίνω / ανέβηκα
  έχω ανέβει – έχω ανεβεί
• κατεβαίνω / κατέβηκα
  έχω κατέβει – έχω κατεβεί
• γίνομαι / έγινα
  έχω γίνει – έχω γενεί

Ρήματα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΑ: podilato98.blogspot.com (από mfa.gr)

Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1)

Σε μερικά ρήματα το αοριστικό θέμα (άρα και ο αόριστος) σχηματίζεται ανώμαλα, δηλαδή με μη αναμενόμενο τρόπο.

Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι ενδεικτικός. Περισσότερα ανώμαλα ρήματα θα βρείτε στο βιβλίο της Γραμματικής μας.

Ενεργητική φωνή

1. Αλλαγή στο φωνήεν του ενεστωτικού θέματος

Το αι γίνεται α:

• καίω – έκαψα
• κλαίω – έκλαψα

Το αι γίνεται η:

• παίρνω – πήρα

Το ε γίνεται α:

• γδέρνω – έγδαρα
• ψέλνω – έψαλα

Το ε γίνεται ει:

• γέρνω – έγειρα
• δέρνω – έδειρα
• μένω – έμεινα
• σπέρνω – έσπειρα
• στέλνω – έστειλα

Και μερικά σύνθετα:

• ανατέλλω – ανάτειλα / ανέτειλα
• απονέμω – απένειμα
• αποστέλλω – απέστειλα
• καταγγέλλω – κατάγγειλα / κατήγγειλα
• παραγγέλνω – παράγγειλα / παρήγγειλα

Το ε γίνεται ευ:

• αναπνέω – ανάπνευσα / ανέπνευσα
• καταρρέω – κατέρρευσα
• πλέω – έπλευσα

Το ε γίνεται υ:

• σέρνω – έσυρα

Το ευ γίνεται υ:

• φεύγω – έφυγα

Έφυγε

Το ι γίνεται η:

• βρίσκω – βρήκα

Το ι γίνεται ω:

• δίνω – έδωσα
• προδίδω – πρόδωσα

2. Αλλαγή στο σύμφωνο του ενεστωτικού θέματος

Το τ γίνεται θ:

• τρέφω – έθρεψα

3. Άλλες περιπτώσεις

Αλλαγή ολόκληρου του ενεστωτικού θέματος:

• βλέπω – είδα
• λέω – είπα
• τρώω – έφαγα

Καμία αλλαγή του ενεστωτικού θέματος (ο αόριστος είναι ίδιος με τον παρατατικό):

• κάνω – έκανα
• παρασύρω – παρέσυρα
• παρατείνω – παρέτεινα

Παρόμοια ρήματα: αρέσω, κλίνω, περιμένω, τρέμω, ρήματα σε -ύνω (απομακρύνω, μολύνω), ρήματα σε -φέρω (προσφέρω, υποφέρω)

Επιπλέον:

• απολαμβάνω – απόλαυσα
• βάζω – έβαλα
• βγάζω – έβγαλα
• πίνω – ήπια
• φέρνω – έφερα

Αλλά και:

• αυξάνω – αύξησα
• βόσκω – βόσκησα
• θέλω – θέλησα
• παριστάνω – παρέστησα

Ήπιε

Παθητική φωνή

Τα περισσότερα ανώμαλα ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό αόριστο από τον ενεργητικό με αναμενόμενο τρόπο:

• αύξησα – αυξήθηκα
• έγδαρα – γδάρθηκα
• έπλυνα – πλύθηκα
• έσυρα – σύρθηκα
• ζέστανα – ζεστάθηκα

Μερικά, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες ιδιομορφίες και χρειάζονται προσοχή:

1. Αλλαγή στο φωνήεν του ενεστωτικού θέματος

Το αι γίνεται α:

• παρασταίνομαι – παραστάθηκα
• φαίνομαι – φάνηκα
• χαίρομαι – χάρηκα

Το αι γίνεται ευ:

• μαθαίνομαι – μαθεύτηκα

Το ε γίνεται α:

• βρέχομαι – βράχηκα
• δέρνομαι – δάρθηκα
• ντρέπομαι – ντράπηκα
• στέκομαι – στάθηκα
• στέλνομαι – στάλθηκα
• στρέφομαι – στράφηκα
• τρέπομαι – τράπηκα
• τρέφομαι – τράφηκα

Το ει γίνεται α:

• παρατείνομαι – παρατάθηκα
• φθείρομαι – φθάρηκα / φθάρθηκα

Το η γίνεται ε:

• αφήνομαι – αφέθηκα

Το ι γίνεται ε:

• βρίσκομαι – βρέθηκα

Το ι γίνεται ο:

• δίνομαι – δόθηκα
• προδίδομαι – προδόθηκα

2. Άλλες περιπτώσεις

Αλλαγή ολόκληρου του ενεστωτικού θέματος:

• βλέπομαι – ειδώθηκα
• λέγομαι – ειπώθηκα
• τρώγομαι – φαγώθηκα

Αλλά και:

• έρχομαι – ήρθα

Αρχαία κατάληξη σε -ην:

• εκπλήσσομαι – εξεπλάγην
• εμπλέκομαι – ενεπλάκην

Αόριστος σε -ήθηκα:

• απονέμομαι – απονεμήθηκα
• διαμαρτύρομαι – διαμαρτυρήθηκα
• εύχομαι – ευχήθηκα

Παρόμοια ρήματα σε -βάλλομαι: αναβάλλομαι – αναβλήθηκα, αποβάλλομαι, επιβάλλομαι, μεταβάλλομαι, προσβάλλομαι

Επιπλέον:

• κόβομαι – κόπηκα
• πνίγομαι – πνίγηκα

Αλλά και:

• γίνομαι – έγινα / γίνηκα
• κάθομαι – κάθισα / έκατσα
• σέβομαι – σεβάστηκα
• υπόσχομαι – υποσχέθηκα

Αόριστοι που χρειάζονται προσοχή στην ορθογραφία

Τα θέματα των ρημάτων 1. Από τον ενεστώτα στον αόριστο 2. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (1) 3. Αόριστοι της Α΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή (2) 4. Αόριστοι της Β΄ συζυγίας που χρειάζονται προσοχή 5. Μετά τον αόριστο

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Γραμματική Ε΄-ΣΤ΄ Δημοτικού, Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Γραμματική της ελληνικής γλώσσας
ΕΙΚΟΝΕΣ: theloch.org, natural-food.asia, youtube.com