Τον Φεβρουάριο του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κηρύσσει την Επανάσταση στη
Μολδοβλαχία. Στρατολογεί νέους, συγκροτεί τον Ιερό Λόχο, αλλά χάνει τη μάχη στο Δραγατσάνι και η επαναστατική αυτή κίνηση τερματίζεται.
Τον Μάρτιο του 1821 ξεκινά η Επανάσταση στην
Πελοπόννησο και αμέσως μετά στην Ανατολική Στερεά. Ταυτόχρονα ξεσηκώνονται τα νησιά του Αιγαίου (κυρίως η Ύδρα, οι Σπέτσες, τα Ψαρά και η Σάμος) και συμμετέχουν αποφασιστικά στην Επανάσταση.
Ο αγώνας των νησιών δημιουργεί προβλήματα στον οθωμανικό στόλο, που απαντά με την
καταστροφή τριών από αυτά: της Χίου, της Κάσου και των Ψαρών.
Τα επαναστατικά μέτωπα στη Στερεά, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Μακεδονία και την Κρήτη πληθαίνουν. Οι πολυάριθμες όμως οθωμανικές δυνάμεις που βρίσκονται στις περιοχές αυτές καταπνίγουν γρήγορα τις εξεγέρσεις. Σύντομα η Επανάσταση περιορίζεται στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε νησιά του Αιγαίου.
Οι προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων επικεντρώνονται στην πολιορκία και την κατάληψη των φρουρίων όπου καταφεύγουν οι Οθωμανοί για να αμυνθούν. Παράλληλα προσπαθούν να αποκρούσουν τις οθωμανικές εκστρατείες από στεριά και θάλασσα και να διατηρήσουν τα πρώτα εδάφη που καταλαμβάνουν σε περιοχές της
Ρούμελης (Στερεά) και του
Μοριά (Πελοπόννησος).
Το 1822, με ηγέτη τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αποκρούουν με επιτυχία τα στρατεύματα του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Πρόκειται για τη σπουδαιότερη ανάμεσα στις σημαντικές επιτυχίες των επαναστατών τα πρώτα χρόνια.
Θεόδωρος Βρυζάκης: «Η μάχη στα στενά των Δερβενακίων» (1860)
Μέχρι το 1824 η Επανάσταση έχει εδραιωθεί κυρίως στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Στις αρχές του 1825, όμως, η οθωμανική Πύλη αποφασίζει να αντιμετωπίσει οριστικά τους Έλληνες με τη βοήθεια των αιγυπτιακών στρατευμάτων. Σύμφωνα με το σχέδιο, ο Κιουταχής εκστρατεύει εναντίον της Ρούμελης και ο Ιμπραήμ εναντίον της Πελοποννήσου.
Ο
Κιουταχής ξεκινά με πολυπληθή στρατό από τη Λάρισα, υποτάσσει πολλές περιοχές της Ρούμελης και πολιορκεί το Μεσολόγγι (Απρίλιος του 1825).
Η εμφάνιση του
Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο το 1825 δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στην πορεία του Αγώνα. Οι Έλληνες αδυνατούν να συγκρατήσουν τον τουρκοαιγυπτιακό στρατό, ο Ιμπραήμ καταπνίγει την επανάσταση στην Πελοπόννησο και κατευθύνεται στο Μεσολόγγι.
Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς τα αιγυπτιακά στρατεύματα ενισχύουν τα τουρκικά και ο Ιμπραήμ αναλαμβάνει την αρχηγία της πολιορκίας. Η θέση των κατοίκων της πόλης δυσκολεύει ακόμη περισσότερο. Χωρίς τροφή και πολεμοφόδια αναγκάζονται τελικά σε ηρωική
Έξοδο τον Απρίλιο του 1826.
Παναγιώτης Ζωγράφος σε διήγηση του Μακρυγιάννη: «Πολιορκία του Μεσολογγίου» (1836-1839)
Ευγένιος Ντελακρουά: «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» (1826)
Μετά την πτώση του Μεσολογγίου ο Κιουταχής εκστρατεύει στην Αθήνα για να καταλάβει την
Ακρόπολη. Οι Έλληνες, με ηγέτη τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, αποκρούουν αρχικά τις επιθέσεις. Ύστερα από την ήττα τους όμως στο Φάληρο, το 1827, η Ακρόπολη παραδίνεται στους Οθωμανούς.
Θεόδωρος Βρυζάκης: «Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη» (1855)
Οι Οθωμανοί κυριαρχούν πια σε ολόκληρη τη Ρούμελη. Οι Πελοποννήσιοι διατηρούν ορισμένες εστίες αντίστασης, όμως η Επανάσταση βρίσκεται σε κρίσιμη φάση.
Χρονολόγιο
1821
- Μάχη στην Αλαμάνα (Αθανάσιος Διάκος)
- Μάχη στη Γραβιά (Οδυσσέας Ανδρούτσος)
- Κατάληψη της Τριπολιτσάς (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης)
1822
- Μάχη στα Δερβενάκια (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης)
- Καταστροφή της Χίου
- Πυρπόληση ναυαρχίδας (Κωνσταντίνος Κανάρης)
1823
- Μάχη στο Καρπενήσι (Μάρκος Μπότσαρης)
1824
- Ναυμαχία στον κόλπο του Γέροντα (Ανδρέας Μιαούλης)
- Καταστροφή των Ψαρών
- Καταστροφή της Κάσου
1825
- Πολιορκία και πτώση του Μεσολογγίου (1825-1826)
- Μάχη στη Σφακτηρία
- Μάχη στους Μύλους
1826
- Πολιορκία και παράδοση της Ακρόπολης (1826-1827)
- Μάχη στην Αράχοβα
1827
- Μάχη στο Φάληρο
- Ναυμαχία στο Ναβαρίνο
