Καλά Χριστούγεννα!

ΠαζλΠΟΔήΛΑΤΟΧριστούγεννα

ΕΙΚΟΝΕΣ: goodnet.org, poly-gelio.gr
ΠΑΖΛ: podilato98.blogspot.com

Η κλίση των ουσιαστικών

Τα ουσιαστικά ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου. Κλίνονται σε δύο αριθμούς με το σύστημα των πτώσεων.

Τρεις παρατηρήσεις:

1 Ορισμένα τα συναντούμε μόνο σε έναν αριθμό: η οργή, τα εγκαίνια

2 Κάποια δε σχηματίζουν τη γενική πτώση, ιδίως στον πληθυντικό: η πείνα, το άγχος

3 Πολλές φορές η κλητική δεν έχει νόημα: ο τουρισμός, η ζούγκλα

Τουρισμός

Γένη

Για να μελετήσουμε καλύτερα τα ουσιαστικά, τα χωρίζουμε σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα:

• Τα περισσότερα αρσενικά λήγουν σε -ος, -ης και -ας
  (ο ουρανός, ο μαθητής, ο αγώνας)
• Τα περισσότερα θηλυκά λήγουν σε -α και -η
  (η γυναίκα, η διαφήμιση, η βροχή)
• Τα περισσότερα ουδέτερα λήγουν σε -ο, -ι και -μα
  (το νερό, το παιδί, το χρώμα)

Επίσης, κάποια ουσιαστικά είναι κοινού γένους, δηλαδή ο αρχικός τους τύπος (η ονομαστική του ενικού) είναι ίδιος και στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:

• ο/η βοηθός → οι βοηθοί
• ο/η βουλευτής → οι βουλευτές
• ο/η επιστήμονας → οι επιστήμονες
• ο/η συγγραφέας → οι συγγραφείς
• ο/η ασθενής → οι ασθενείς

Ασθενής

Ασθενής

❮ ❯

Καταλήξεις

Πολλά ουσιαστικά έχουν εύκολες ή και παρόμοιες καταλήξεις καθώς κλίνονται:

• ο μαθητής → οι μαθητές
• ο αγώνας → οι αγώνες
• η γυναίκα → οι γυναίκες
• η βροχή → οι βροχές

Αλλά και:

• ο ουρανός → οι ουρανοί
• η οδός → οι οδοί

Η γενική πληθυντικού μάλιστα είναι ίδια και στα τρία γένη των ουσιαστικών:

• ο ουρανός → των ουρανών
• ο μαθητής → των μαθητών
• ο αγώνας → των αγώνων
• η πεταλούδα → των πεταλούδων
• η γνώση → των γνώσεων
• η βροχή → των βροχών

Βροχή

• η οδός → των οδών
• το νερό → των νερών
• το παιδί → των παιδιών

Μετακίνηση τόνου

Πολλά ουσιαστικά διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις, οπότε δεν υπάρχει κάποια δυσκολία.

Εξίσου πολλά, ωστόσο, τον μετακινούν. Συνήθως αυτό συμβαίνει στη γενική του πληθυντικού:

• ο δάσκαλος → των δασκάλων
• ο αγρότης → των αγροτών
• ο ελέφαντας → των ελεφάντων
• η γυναίκα → των γυναικών
• η διαφήμιση → των διαφημίσεων
• η λίμνη → των λιμνών
• η παράγραφος → των παραγράφων
• το αυτοκίνητο → των αυτοκινήτων
• το χέρι → των χεριών
• το χρώμα → των χρωμάτων

Ελέφαντας

Ορολογία

Για να περιγράψουμε ορισμένες ιδιομορφίες ή δυσκολίες στην κλίση των ουσιαστικών, χρησιμοποιούμε κάποιους όρους που έχουν σχέση με τις συλλαβές τους.

1 Όσα έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις του ενικού και του πληθυντικού ονομάζονται ισοσύλλαβα:

• ο ουρανός, οι ουρανοί (3 συλλαβές)
• η γυναίκα, οι γυναίκες (3)
• το νερό, τα νερά (2)

Αντίθετα, όσα δεν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών λέγονται ανισοσύλλαβα:

• ο μπακάλης, οι μπακάληδες (3, 4)
• η αλεπού, οι αλεπούδες (3, 4)
• το χρώμα, του χρώματος, τα χρώματα (2, 3)

Αλλά και:

• ο συγγραφέας, οι συγγραφείς (4, 3)
• η γνώση, των γνώσεων (2, 3)

Για τον σχηματισμό νέων (παράγωγων ή σύνθετων) λέξεων χρησιμοποιείται κατά κανόνα το θέμα του ανισοσύλλαβου τύπου: αλεπουδ-άκι, χρωματ-⁠ο⁠-⁠πωλείο

2 Ανάλογα με τη συλλαβή όπου βρίσκεται ο τόνος στον αρχικό τύπο τα ουσιαστικά διακρίνονται σε

• Οξύτονα
  Τονίζονται στη λήγουσα: η αγορά
• Παροξύτονα
  Τονίζονται στην παραλήγουσα: η γυναίκα
• Προπαροξύτονα
  Τονίζονται στην προπαραλήγουσα: η θάλασσα

Θάλασσα

Περισσότερα στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

1. Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών
2. Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών
3. Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών
4. Τα άκλιτα ουσιαστικά

ΑφιερώματαΟυσιαστικά

ΕΙΚΟΝΕΣ: argophilia.com, now14.co.il, naturway.cz, thewallpapers.org, itl.cat, kouiz.gr, theguardian.com

Τα άκλιτα ουσιαστικά

Ένας τύπος για όλες τις πτώσεις

Τα ουσιαστικά ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου. Κλίνονται σε δύο αριθμούς με το σύστημα των πτώσεων.

Τα παλαιότερα χρόνια αυτό ίσχυε και για τα δάνεια από άλλες γλώσσες, που ενσωματώνονταν ικανοποιητικά:

• lucanicum → το λουκάνικο, τα λουκάνικα
• musakka → ο μουσακάς, οι μουσακάδες

Μουσακάς

Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επικοινωνίας, δεχόμαστε έναν καταιγισμό από ξένες λέξεις, κυρίως αγγλικές.

Η γλώσσα μας δεν προλαβαίνει να τις αφομοιώσει και να τις εξελληνίσει, οπότε τις χρησιμοποιούμε ως άκλιτες:

• pullman → το πούλμαν, τα πούλμαν
• reporter → ο/η ρεπόρτερ, οι ρεπόρτερ

Οι λέξεις αυτές παραμένουν άκλιτες, ακόμη και αν η κατάληξή τους μοιάζει ελληνική:

• koala → το κοάλα, τα κοάλα
• party → το πάρτι, τα πάρτι

Πάρτι

Υπευθυνότητα

Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό, γιατί πολλές από αυτές είναι αναγκαίες στην επικοινωνία μας. Χρειάζεται, ωστόσο, να σεβόμαστε τη γλώσσα μας και να δείχνουμε υπευθυνότητα.

Αυτό σημαίνει ότι:

1 Αν υπάρχει ελληνική λέξη η οποία ταιριάζει σε αυτό που θέλουμε να πούμε, καλό είναι να την προτιμούμε:

• αβαντάζ → πλεονέκτημα
• στοκ → απόθεμα

2 Αν μια ξένη λέξη έχει αρχίσει να κλίνεται, δεν υπάρχει λόγος να τη διατηρούμε άκλιτη:

• το παλτό, του παλτού, τα παλτά
• το τσίρκο, του τσίρκου, τα τσίρκα

3 Αν υπάρχει εξελληνισμένος τύπος που εντάσσει την ξένη λέξη στο κλιτικό μας σύστημα, καλό είναι να τον προτιμούμε:

• jaguar → ιαγουάρος (όχι τζάγκουαρ)

Ιαγουάρος

4 Όπου είναι δυνατό μεταγράφουμε την ξένη λέξη με ελληνικά γράμματα:

• CD → σιντί
• e-mail → μέιλ

5 Θυμόμαστε ότι οι άκλιτες λέξεις δεν έχουν πληθυντικό, εφόσον είναι άκλιτες, και σίγουρα όχι τον αγγλικό πληθυντικό σε -s:

• τα σιντί (όχι τα CDs)
• τα μέιλ (όχι τα μέιλς ή τα e-mails)
• οι ρεπόρτερ (όχι οι ρεπόρτερς)

6 Από τη στιγμή που μια λέξη μπαίνει στη γλώσσα μας, ο τονισμός της γίνεται ελληνικός:

• blue jean → μπλουτζίν
• ferry boat → φεριμπότ

Μπλουτζίν

Είναι υπέροχο (και χρήσιμο) να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες, μαζί με τους κανόνες τους, αλλά όταν μιλάμε ή γράφουμε στα ελληνικά ισχύουν οι κανόνες της δικής μας γλώσσας.

Η μεταγραφή των ξένων λέξεων

Τα παλαιότερα χρόνια οι ξένες λέξεις αποδίδονταν στα ελληνικά με βάση την ορθογραφία που είχαν στη χώρα προέλευσής τους:

• documentaire → ντοκυμανταίρ
• éclair → εκλαίρ
• hobby → χόμπυ
• party → πάρτυ
• portrait → πορτραίτο
• serial → σήριαλ
• train → τραίνο

Αυτό βέβαια δημιουργούσε δυσκολίες χωρίς λόγο στη δική μας ορθογραφία, διότι δεν είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε ξένες γλώσσες για να γράψουμε σωστά ελληνικά.

Σήμερα οι ξένες λέξεις μεταγράφονται στα ελληνικά με τον πιο απλό τρόπο: ντοκιμαντέρ, εκλέρ, χόμπι, πάρτι, πορτρέτο, σίριαλ, τρένο

Τρένο

Τα περισσότερα άκλιτα ουσιαστικά είναι ουδέτερα. Σε αυτά περιλαμβάνονται και ελληνικές λέξεις, όπως κάποια επώνυμα ή τα προτακτικά.

Περισσότερα στις αναρτήσεις που ακολουθούν:

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΑφιερώματαΟυσιαστικά

ΕΙΚΟΝΕΣ: flymetothemoontravel.com, fpanimazione.it, wall.alphacoders.com, pixels.com, nationalgeographic.co.uk

Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών

Τα περισσότερα θηλυκά λήγουν σε -α και -η:

• η γυναίκα
• η διαφήμιση + η βροχή

(τα θηλυκά με άλλες καταλήξεις είναι πολύ λίγα)

Τα θηλυκά σε -α

Αυτά τα ουσιαστικά είναι ισοσύλλαβα. Τα περισσότερα στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα:

• η αγορά, των αγορών
• η γυναίκα, των γυναικών
• η θάλασσα, των θαλασσών

▶ Μια πολύ μικρή ομάδα αποτελούν τα θηλυκά σε -ά/-άδες. Είναι ανισοσύλλαβα και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο.

Γυναίκες

Τα θηλυκά σε -η

Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά λήγουν σε -ση, -ξη, -ψη. Στις όμοιες πτώσεις του πληθυντικού τονίζονται πάντα στην παραλήγουσα, ενώ στη γενική πληθυντικού κρατούν τον τόνο στην ίδια θέση:

• η γνώση, οι γνώσεις, των γνώσεων
• η διαφήμιση, οι διαφημίσεις, των διαφημίσεων

Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η στη γενική του πληθυντικού τονίζονται κατά κανόνα στη λήγουσα:

• η βροχή, των βροχών
• η λίμνη, των λιμνών

Διαφήμιση

Θηλυκά σε -ς

Αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα. Τα περισσότερα λήγουν σε -ος και τα υπόλοιπα σε -ας, -ης, -ης/-εις και -υς:

• η οδός, οι οδοί
• η επιστήμονας, οι επιστήμονες
• η βουλευτής, οι βουλευτές
• η ασθενής, οι ασθενείς
• η ισχύς, οι ισχύες

▶ Η κλητική των θηλυκών σε -ος δεν είναι ίδια με την αιτιατική, όπως στα υπόλοιπα θηλυκά, αλλά λήγει σε -ε και -οι.

Θηλυκά με άλλες καταλήξεις

Αποτελούν μια ακόμη πιο μικρή ομάδα. Τα περισσότερα λήγουν σε -ού και -ω, ενώ τα υπόλοιπα σε -ρ:

• η αλεπού, οι αλεπούδες
• η ηχώ (χωρίς πληθυντικό)
• η διδάκτωρ, οι διδάκτορες

Αλεπού

Συγκεντρωτικός πίνακας

Καταλήξεις*

-α
-ά/-άδες

-ση, -ξη, -ψη
-η

-ος
-ας
-ης
-ης/-εις
-υς

-ού
-ρ
-ω

(άλλες καταλήξεις)

Παραδείγματα

γυναίκα
μαμά

διαφήμιση
βροχή

οδός
επιστήμονας
βουλευτής
ασθενής, τριήρης
ισχύς

αλεπού (Νικολαΐδου)
διδάκτωρ
ηχώ

δεσποινίς, Κως

* Υπάρχουν και θηλυκά με διαφορετικές καταλήξεις, αλλά είναι άκλιτα και δε μας ενδιαφέρουν εδώ: σπεσιαλιτέ, πλαζ, ατραξιόν, σεφ

Δείτε τις κλίσεις αναλυτικά

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΑφιερώματαΟυσιαστικά

ΕΙΚΟΝΕΣ: latiendaencasa.es, ekathimerini.com, centerwebtv@youtube, myslivost.blogspot.com

Άκλιτα θηλυκά

Ένας τύπος για όλες τις πτώσεις

Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά μάς έχουν έρθει από άλλες γλώσσες.

Άκλιτα είναι, μεταξύ άλλων, τα θηλυκά:

• ατραξιόν, γιόγκα, γκαλερί
• διαπασών, ελίτ, εξπέρ
• κέτσαπ, κολεξιόν, κρεπερί
• λακ, λοσιόν, μαντάμ, μασκότ
• μπεσαμέλ, μπίζνες, μπολονέζ
• ντεντέκτιβ, ντράμερ, οντισιόν
• πανσιόν, πλαζ, πρώην
• ρεβάνς, ρεπόρτερ, ρεσεψιόν
• σαντιγί, σεζόν, σκιέρ, σταρ
• τζαζ, τουρνέ, φαν, φαρσέρ
• φιναλίστ, χάκερ

Μπεσαμέλ

Στα άκλιτα θηλυκά περιλαμβάνονται:

α) Τα προτακτικά που ακολουθούνται από ενωτικό: Αγια-, γρια-, θεια-, κυρα-

β) Κάποια γυναικεία ονόματα: Ελισάβετ, Εσθήρ, Ζανέτ

γ) Όλα τα σύγχρονα γυναικεία επώνυμα: Ηλιάκη, Νικολαΐδου, Παπούλια, Φιλίνη

δ) Τα ονόματα ξένων ποδοσφαιρικών ομάδων: Άρσεναλ, Γιουβέντους, Λίβερπουλ

ε) Διάφορα τοπωνύμια: Αντίγκουα, Βηθλεέμ, Ιερουσαλήμ, Μιανμάρ

Ρεπόρτερ

Υπευθυνότητα

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αν υπάρχει ελληνική λέξη η οποία ταιριάζει σε αυτό που θέλουμε να πούμε, καλό είναι να την προτιμούμε:

• οντισιόν → ακρόαση
• τουρνέ → περιοδεία

Ωφελεί και τη γλώσσα μας!

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη (1997), Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: cuisineetsentiments.com, newsbomb.gr

Θηλυκά με άλλες καταλήξεις

Λίγα και καλά!

Αυτά τα ουσιαστικά μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και λήγουν σε -ις, -ων και -ως.

1 Κάποια θηλυκά σε -ις εμφανίζονται ολοένα και πιο σπάνια στον λόγο μας:

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

η
της
τη

δεσποινίς
δεσποινίδος
δεσποινίδα

οι
των
τις

δεσποινίδες
δεσποινίδων
δεσποινίδες

Κλητική ενικού: δεσποινίς

Στην ίδια ομάδα με τη δεσποινίδα συναντούμε και μερικά ακόμη θηλυκά:

• Αθηναΐς, Άλκηστις, Άρτεμις, Θέμις, Ίρις
• δεξιοτέχνις, δράστις, ερασιτέχνις, καλλιτέχνις, λαθρεπιβάτις, ορειβάτις, σκηνοθέτις, συνεργάτις, υπνοβάτις, φυσιολάτρις

Σιγά σιγά οι λέξεις αυτές αντικαθίστανται από τύπους που έχουν σύγχρονες καταλήξεις:

• δεσποινίδα
• Αθηναΐδα, Άλκηστη, Άρτεμη, Θέμιδα, Ίριδα
• δεξιοτέχνισσα, δράστρια, ερασιτέχνης, καλλιτέχνιδα, λαθρεπιβάτισσα, ορειβάτισσα, σκηνοθέτρια (σκηνοθέτιδα), συνεργάτρια (συνεργάτιδα), υπνοβάτισσα, φυσιολάτρισσα

Ορειβάτισσα

2 Η ύβρις λήγει επίσης σε -ις, αλλά κλίνεται με διαφορετικό τρόπο:

• η ύβρις, της ύβρεως, την ύβριν
• οι ύβρεις, των ύβρεων, τις ύβρεις

3 Όλο πιο σπάνια συναντούμε και τα θηλυκά με την παλαιά κατάληξη -ων:

• η αριθμομνήμων, της αριθμομνήμονος
• η πραγματογνώμων, της πραγματογνώμονος

Σιγά σιγά και αυτά αντικαθίστανται από τύπους που έχουν τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:

• η αριθμομνήμονας, της αριθμομνήμονος
• η πραγματογνώμονας, της πραγματογνώμονος

4 Η άλως και η Κως κλίνονται με αποβολή του τελικού -ς και μόνο στον ενικό αριθμό:

• η άλως, της άλω, την άλω
• η Κως, της Κω, την Κω

Λίγο διαφορετικά κλίνεται η αιδώς, επίσης μόνο στον ενικό:

• η αιδώς, της αιδούς, την αιδώ

Θηλυκά σε -υ

Κάποιες φορές συναντούμε και ορισμένα γυναικεία ονόματα που έχουν ακόμη την ξενική κατάληξη -υ:

• η Βίκυ, της Βίκυς
• η Άννυ, η Άντζυ, η Κέλλυ, η Μπέτυ, η Νάνσυ, η Σούζυ

Και αυτά, όμως, σιγά σιγά αποκτούν τη σύγχρονη κατάληξη -η:

• η Βίκη, της Βίκης
• η Άννη, η Άντζη, η Κέλλη, η Μπέτη, η Νάνση, η Σούζη

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΑ: therightrehab.com

Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών

Τα περισσότερα αρσενικά λήγουν σε -ος, -ης και -ας:

• ο ουρανός
• ο μαθητής + ο μπακάλης
• ο αγώνας + ο μπαμπάς

(τα αρσενικά με άλλες καταλήξεις είναι πολύ λίγα)

Τα αρσενικά σε -ος

Αυτά τα ουσιαστικά είναι ισοσύλλαβα. Τα περισσότερα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις, οπότε κλίνονται εύκολα:

• ο ουρανός, του ουρανού
• ο γλάρος, του γλάρου
• ο ρινόκερος, του ρινόκερου

Ωστόσο, πολλά προπαροξύτονα χρειάζονται προσοχή, διότι στη γενική του ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

• ο όροφος, του ορόφου (ή όροφου)
• ο δάσκαλος, του δασκάλου (ή δάσκαλου)
• ο βάτραχος, του βάτραχου (ή βατράχου)

▶ Η κλητική των αρσενικών σε -ος δεν είναι ίδια με την αιτιατική, όπως στα υπόλοιπα αρσενικά, αλλά λήγει σε -ε και -οι.

Ουρανός

Τα αρσενικά σε -ης

Αυτά τα ουσιαστικά είναι επίσης ισοσύλλαβα. Στη γενική του πληθυντικού τονίζονται πάντα στη λήγουσα:

• ο μαθητής, των μαθητών
• ο αγρότης, των αγροτών

▶ Μια μικρή ομάδα αποτελούν τα αρσενικά σε -ης/-ηδες. Είναι ανισοσύλλαβα και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο.

▶ Πολύ μικρότερες ομάδες αποτελούν τα αρσενικά σε -ης/-εις και -υς. Είναι ισοσύλλαβα ή ανισοσύλλαβα και κλίνονται με διάφορους τρόπους.

Μαθητής

Τα αρσενικά σε -ας

Και αυτά τα ουσιαστικά είναι ισοσύλλαβα. Τα περισσότερα παροξύτονα διατηρούν σταθερό τον τόνο σε όλες τις πτώσεις, οπότε κλίνονται εύκολα:

• ο αγώνας, των αγώνων

Τα υπόλοιπα παροξύτονα και όλα τα προπαροξύτονα στη γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο μία θέση:

• ο μήνας, των μηνών
• ο ελέφαντας, των ελεφάντων

▶ Μια μικρή ομάδα αποτελούν τα αρσενικά σε -άς/-άδες. Είναι ανισοσύλλαβα και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο.

▶ Πολύ μικρότερη ομάδα αποτελούν τα αρσενικά σε -έας/-είς. Στις περισσότερες πτώσεις είναι ισοσύλλαβα και κλίνονται με τον δικό τους τρόπο.

Αγώνας

Αρσενικά με άλλες καταλήξεις

Αποτελούν μια πολύ μικρή ομάδα και είναι ισοσύλλαβα ή ανισοσύλλαβα. Τα περισσότερα λήγουν σε -ές και τα υπόλοιπα σε -ους και -ρ:

• ο κεφτές, οι κεφτέδες
• ο παππούς, οι παππούδες
• ο διδάκτωρ, οι διδάκτορες

Κεφτέδες

Συγκεντρωτικός πίνακας

Καταλήξεις*

-ος

-ης
-ης/-ηδες
-ης/-εις
-υς

-ας
-άς/-άδες
-έας/-είς

-ές
-ους
-ρ

(άλλες καταλήξεις)

Παραδείγματα

ουρανός

μαθητής
μπακάλης
ασθενής, πρέσβης
ιχθύς, μυς

αγώνας, μήνας
μπαμπάς
συγγραφέας

κεφτές
παππούς, απόπλους
διδάκτωρ

εύελπις, Παπαναστασίου

* Υπάρχουν και αρσενικά με διαφορετικές καταλήξεις, αλλά είναι άκλιτα και δε μας ενδιαφέρουν εδώ: πλασιέ, κλόουν, φιναλίστ, σεφ

Δείτε τις κλίσεις αναλυτικά

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΑφιερώματαΟυσιαστικά

ΕΙΚΟΝΕΣ: blueskydreamers.com, vseosvita.ua, the-dots.com, petros-syrigos.com

Άκλιτα αρσενικά

Ένας τύπος για όλες τις πτώσεις

Τα περισσότερα από αυτά τα ουσιαστικά μάς έχουν έρθει από άλλες γλώσσες.

Άκλιτα είναι, μεταξύ άλλων, τα αρσενικά:

• γκάνγκστερ, εξπέρ, εσπρέσο
• ζογκλέρ, κλόουν, κούριερ
• μάνατζερ, μπάρμαν, μποξέρ
• ναζί, νες, ντεντέκτιβ, ντράμερ
• παρτενέρ, πλασιέ, πλησίον, πρώην
• ράπερ, ρεπόρτερ, ρεσεψιονίστ
• σεφ, σκιέρ, σκόρερ, σταρ
• φαν, φαραώ, φαρσέρ, φραπέ
• χάκερ, χούλιγκαν

Στα άκλιτα αρσενικά περιλαμβάνονται:

α) Τα προτακτικά που ακολουθούνται από ενωτικό: Αϊ-, γερο-, μαστρο-, μπαρμπα-, παπα-

β) Τα προτακτικά που δε χρειάζονται ενωτικό: καπετάν, κυρ, πάτερ

γ) Κάποια ανδρικά ονόματα: Αχμέτ, Γαβριήλ, Γιούρι, Ιωακείμ, Μουσταφά, Συμεών

δ) Τα ανδρικά επώνυμα σε -ου: Θεοδώρου, Οικονόμου, Παπάζογλου, Σωτηρίου

Σκιέρ

Υπευθυνότητα

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αν υπάρχει ελληνική λέξη η οποία ταιριάζει σε αυτό που θέλουμε να πούμε, καλό είναι να την προτιμούμε:

• καμεραμάν → εικονολήπτης
• μπίζνεσμαν → επιχειρηματίας
• μποξέρ → πυγμάχος
• ντεκορατέρ → διακοσμητής
• σοφέρ → οδηγός
• σπίκερ → εκφωνητής

Ωφελεί και τη γλώσσα μας!

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη (1997), Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: TheHungryBitesGR@youtube, wall.alphacoders.com

Αρσενικά με άλλες καταλήξεις

Λίγα και καλά!

Αυτά τα ουσιαστικά μάς έρχονται από τα αρχαία ελληνικά και λήγουν σε -ις, -ων και -ως.

1 Κάποια όμορφα σύνθετα σε -ις εμφανίζονται ολοένα και πιο σπάνια στον λόγο μας:

• ο άπατρις, του απάτριδος
  οι απάτριδες, των απάτριδων
• ο ρίψασπις, του ριψάσπιδος
  οι ριψάσπιδες, των ριψασπίδων

Ευτυχώς, ο εύελπις τη γλιτώνει λόγω της ομώνυμης στρατιωτικής σχολής:

• ο εύελπις, του εύελπη (ή ευέλπιδος)
  οι ευέλπιδες, των ευέλπιδων (ή ευελπίδων)

2 Ο όρχις και ο όφις λήγουν επίσης σε -ις, αλλά κλίνονται με διαφορετικό τρόπο:

• ο όρχις, του όρχεως, τον όρχι
  οι όρχεις, των όρχεων, τους όρχεις
• ο όφις, του όφεως, τον όφι
  οι όφεις, των όφεων, τους όφεις

3 Όλο πιο σπάνια συναντούμε και τα αρσενικά με την παλαιά κατάληξη -ων:

• ο διδάσκων, του διδάσκοντος  
• ο αντιφρονών, του αντιφρονούντος  
• ο επιζών, του επιζώντος  
• ο μετριόφρων, του μετριόφρονος  

Σιγά σιγά οι λέξεις αυτές αντικαθίστανται από τύπους που έχουν τη σύγχρονη κατάληξη σε -ας:

• ο διδάσκοντας
• ο αντιφρονούντας
• ο επιζώντας
• ο μετριόφρονας

4 Ο Άθως σχηματίζει επίσης διπλούς τύπους κατά την κλίση του:

• ο Άθως, του Άθω, τον Άθω
• ο Άθωνας, του Άθωνα, τον Άθωνα

Αρσενικά σε -ου

Εδώ συναντούμε τα επώνυμα σε -ου. Είναι άκλιτα και στους δυο αριθμούς, ωστόσο μερικά σχηματίζουν και έναν δεύτερο (ή και τρίτο) πληθυντικό που κλίνεται:

• ο Χατζηανδρέου, οι Χατζηανδρέου
  αλλά και: οι Χατζηανδρέηδες
• ο Παπαναστασίου, οι Παπαναστασίου
  αλλά και: οι Παπαναστασαίοι
• ο Οικονόμου, οι Οικονόμου
  αλλά και: οι Οικονόμηδες / Οικονομαίοι
• ο Καμπούρογλου, οι Καμπούρογλου
  αλλά και: οι Καμπούρογλοι / Καμπουρογλαίοι

▶ Η κλίση των ουσιαστικών ▶ Η κλίση των αρσενικών ουσιαστικών  1.  Τα αρσενικά σε -ος (1)  2.  Τα αρσενικά σε -ος (2)  3.  Τα αρσενικά σε -ης  4.  Τα αρσενικά σε -ης/-ηδες  5.  Τα αρσενικά σε -ης/-εις  6.  Τα αρσενικά σε -υς  7.  Τα αρσενικά σε -ας  8.  Τα αρσενικά σε -άς/-άδες  9.  Τα αρσενικά σε -έας/-είς 10. Τα αρσενικά σε -ές 11. Τα αρσενικά σε -ους 12. Τα αρσενικά σε -ρ 13. Αρσενικά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών  1.  Τα θηλυκά σε -α (1)  2.  Τα θηλυκά σε -α (2)  3.  Τα θηλυκά σε -ά/-άδες  4.  Τα θηλυκά σε -ση, -ξη, -ψη  5.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (1)  6.  Τα υπόλοιπα θηλυκά σε -η (2)  7.  Τα θηλυκά σε -ος  8.  Τα θηλυκά σε -ας  9.  Τα θηλυκά σε -ης 10. Τα θηλυκά σε -ης/-εις 11. Τα θηλυκά σε -υς 12. Τα θηλυκά σε -ού 13. Τα θηλυκά σε -ρ 14. Τα θηλυκά σε -ω 15. Θηλυκά με άλλες καταλήξεις ▶ Η κλίση των ουδέτερων ουσιαστικών  1.  Τα ουδέτερα σε -ο (1)  2.  Τα ουδέτερα σε -ο (2)  3.  Τα ουδέτερα σε -σιμο, -ξιμο, -ψιμο  4.  Τα ουδέτερα σε -ι  5.  Τα ουδέτερα σε -υ  6.  Τα ουδέτερα σε -μα  7.  Τα ουδέτερα σε -ος  8.  Τα ουδέτερα σε -ας  9.  Τα ουδέτερα σε -ες 10. Τα ουδέτερα σε -ως 11. Τα ουδέτερα σε -ν 12. Τα ουδέτερα σε -ρ ▶ Τα άκλιτα ουσιαστικά  1.  Άκλιτα αρσενικά  2.  Άκλιτα θηλυκά  3.  Άκλιτα ουδέτερα

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΑΠΟ: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Βικιλεξικό
ΕΙΚΟΝΕΣ: onalert.gr, 15epalthessalonikis.wordpress.com